Naar Beethovens geboortegrond

Beethovens voorouders leefden en werkten in het Mechelse. De eerste van hen die professioneel muzikant werd was zijn grootvader Louis. Hij werd, na aanstellingen in Leuven en Luik, uiteindelijk musicus aan het hoforkest van keurvorst Clemens August in Bonn. Onder zijn opvolger werd hij er zelfs kapelmeester.Zijn zoon Jean en kleinzoon Ludwig zouden in Bonn het levenslicht zien en er in het hoforkest spelen. Een document, opgesteld bij het aantreden van de nieuwe keurvorst Maximilian Franz in 1784, vermeldt dat Jean en Ludwig van Beethoven bijzonder arm waren. Het statige Beethoven Haus geeft dus niet meteen de reële sociale status van de familie weer. In feite woonden de Beethovens in het schamele achterhuis. Het krappe kamertje waar Beethoven mogelijk geboren werd, illustreert hun echte levenssituatie.Allerlei objecten worden rond verschillende thema's in de presentatie samengebracht: het alledaagse leven in Bonn, de grensverleggende composities of de netwerken van de Beethovens. Het statieportret van grootvader Louis of het prachtige stel strijkkwartetinstrumenten die Beethoven in Wenen van prins Lichnovsky kreeg, ze behoren tot de vele pronkstukken die het Beethoven Haus bezit.De keldertrap leidt naar de Schatzkammer waar enkele mooi belichte originele handschriften te zien zijn. Ze gunnen ons een blik in het hoofd van de zoekende componist die bleef sleutelen aan zijn werk. Boven die ruimte werd nu ook een muziekkamer gecreëerd waar geregeld op historische klavieren uit Beethovens tijd gemusiceerd wordt.In Bonn is een bezoek aan de imposante Bundeskunsthalle een absolute must. Daar kan je tot 26 april onderduiken in Beethovens tijd en leefwereld dankzij de expo Beethoven - Welt.Bürger.Musik. De titel verwijst naar de aandacht voor de veranderende maatschappij in Beethovens tijd. De keurvorst die het Ancien Régime nog vertegenwoordigde, maar tegelijk ook de Verlichting genegen was. En er is de opkomst van de burgers, de salons, de concertzalen en de mode in Bonn, maar ook in Wenen waar Beethoven vanaf zijn 21ste woonde.Aan de hand van 250 objecten worden de belangrijkste levensfasen van Beethoven belicht en met cruciale composities verbonden. De chronologische opbouw leidt langs het genie dat nog altijd verbluft, maar ook langs de dagdagelijkse beslommeringen en de kleine kantjes van de mens Ludwig.De getoonde (ook recent opgedoken) brieven, enkele conversatieschriftjes (het communicatiekanaal voor de dove componist), manuscripten, portretten en instrumenten (onder meer 2 replica's van klavierinstrumenten gemaakt in Ruislede, in het atelier van Chris Maene), verhelderen het troebele beeld van de geniale en bizarre componist.Er zijn enkele aangrijpende documenten uit de Beethoven-biografie te zien, zoals de brief die hij na het overlijden van zijn moeder schrijft en waarin hij haar als zijn beste vriendin omschrijft of het beroemde Heiligenstädter Testament dat Beethoven in 1802 neerpende. Het is een jammerklacht over zijn lot als doof wordende muzikant en het maatschappelijk isolement dat daar het gevolg van is. Alleen zijn roeping om kunst te scheppen houdt Beethoven op dat moment nog overeind.Zowat in dezelfde periode is er zijn fascinatie voor de Franse Revolutie en voor Napoleon. De expo toont onder meer de eerste pagina van de partituurkopie van de Eroica-symfonie. Aanvankelijk was het werk aan Napoleon opgedragen, maar toen die zich tot keizer kroonde, gomde de woeste Beethoven de naam Bonaparte zo hard uit dat hij een gat in het papier maakte.Een ander pronkstuk is het Beethovenportret van Joseph Stieler waar de onrustige componist geduldig voor poseerde en waarover hij best tevreden was. Aan het einde van de tentoonstelling wandel je door een getrouwe kopie van de Beethoven-fries van Gustav Klimt die de immense impact van de componist tot in de 20ste eeuw illustreert.De expo besteedt ook aandacht aan Beethovens medische problemen. Aan het ontstaan en de evolutie van zijn doofheid zijn ondertussen al meer dan 150 publicaties gewijd en uitsluitsel daarover zal wellicht nooit gegeven kunnen worden.De expo toont hulpmiddelen en een elektromagnetisch apparaat dat voor therapie gebruikt werd. Een speciaal ontworpen stoel helpt om je begrijpen hoe de slechthorende geluid detecteert door op trillingen te focussen. De lange waslijst met Beethovens andere medische klachten, de opsomming van de artsen die de best wel moeilijke patiënt bijstonden of de therapieën die zijn klachten moesten helpen verlichten, het stemt allemaal tot nadenken.Uiteindelijk klom Beethovens muzikale output, parallel met de fysieke aftakeling, naar absolute hoogtepunten en zo lonkte dan toch weer de onsterfelijkheid.