...

Overmatig alcoholgebruik kan (mede)oorzaak zijn van tal van gezondheidsklachten, mentaal zowel als fysiek. Meer dan tweehonderd aandoeningen worden ermee in verband gebracht. Vroegdetectie en -interventie verhogen de kans op een succesvolle afloop. Huisartsen die vermoeden dat een patiënt te veel drinkt, ervaren echter vaak een drempel om dit ter sprake te brengen, zegt Nele Strijbol, seniorarts bij expertisedomein Psychosociale zorg van Domus Medica: "Ze zijn bang de patiënt voor het hoofd te stoten, de vertrouwensrelatie op het spel te zetten. Nochtans aanvaarden de meeste patiënten wel degelijk dat hun huisarts de vraag stelt en bezorgdheid uitspreekt. Uit studies blijkt ook dat mensen met een alcoholprobleem vaak lang wachten voor ze de stap zetten om hulp te vragen. Het kan een opluchting betekenen als het onderwerp door de huisarts zelf wordt aangesneden." Soms is het de eigen visie op alcoholgebruik die huisartsen doet aarzelen: "Het is goed je daarvan bewust te zijn. Laten we niet vergeten dat artsen tot een beroepsgroep behoren die zelf vatbaar is om meer alcohol te gebruiken dan eigenlijk goed zou zijn." Als er een praktijkverpleegkundige is, is het een goed idee om die tijdens een intakegesprek standaard te laten vragen naar het alcoholgebruik. Daarnaast kunnen er verschillende 'ingangspoorten' zijn om het gesprek tijdens de consultatie aan te gaan, zegt Nele Strijbol. "Je kan de klachten waarmee een patiënt komt - hoofdpijn, misselijkheid, angstklachten, slaapproblemen ... - aangrijpen om te duiden dat er een verband kan zijn met alcoholgebruik. Als er sprake is van sociale of financiële problemen kan je vragen of alcohol misschien een rol speelt." Het is daarbij belangrijk om zeker niet beschuldigend te verwoorden. "In plaats van 'Heb je een alcoholprobleem?' vraag je beter 'Mag ik vragen hoeveel je per week drinkt?' In plaats van 'alcoholmisbruik' spreek je beter over 'gebruik'.' Laat merken dat je niet oordeelt, maar er bent om te helpen." De Audit (Alcohol Use Disorders Identification Test) is een handige tool: "Je kan de eerste drie vragen samen met je patiënt overlopen en daar al heel veel uit afleiden." "Tijdens zo'n eerste gesprek kan je wijzen op de risico's maar we weten dat angst voor nadelige gevolgen slechts een kortdurend effect heeft. Effectiever is om te focussen op de gezondheidswinst die stoppen of minderen met alcohol kan opleveren. De voornaamste bedoeling is om een zaadje te planten en zo een reflectieproces bij de patiënt in gang te zetten. Uiteraard is het nodig om hier op een later moment op terug te komen. Het probleem aankaarten is de eerste stap van een meestal langdurig proces." Problematisch alcoholgebruik aanpakken is uiteraard niet evident: "Gedragsverandering is sowieso een moeilijk proces, en alcohol heeft ook nog eens een invloed op het functioneren en de cognitieve mogelijkheden. Hoe je het aanpakt, is sterk afhankelijk van de persoon. Soms meent iemand in staat te zijn te stoppen met overmatig drinken maar is hij of zij daar (nog) niet toe bereid. Dan is het een kwestie van kijken wat er nodig is om de motivatie te versterken." "Anderen willen wel graag stoppen maar geloven niet dat ze daartoe in staat zijn. Daar is het belangrijk om de patiënt te ondersteunen en zelfvertrouwen te geven, en te kijken wat hem of haar zou kunnen helpen." Bemerk je veel weerstand bij de patiënt dan is het belangrijk om daar niet te veel tegenin te gaan: "Probeer te achterhalen tot welke veranderingen de patiënt wél bereid is. Soms is het enige wat je kan doen het mogelijke verband benoemen dat je ziet tussen het alcoholgebruik en de klachten waarmee de patiënt komt. Het kan een tijd duren voor een patiënt zelf inziet dat er een probleem is, en bereid is hulp te vragen en te aanvaarden." Afhankelijk van de aard en de ernst van een alcoholprobleem kunnen verschillende zorgactoren worden ingeschakeld bij de aanpak: "Een praktijkverpleegkundige kan mee worden ingezet voor de opvolging. Doorverwijzen naar een psycholoog is in de meeste gevallen een evidente stap. Als er sprake is van sociale problemen kunnen OCMW, CAW en arbeidsarts aangesproken worden om te zien hoe de patiënt zou kunnen worden geholpen. De apotheker kan een rol spelen bij de ondersteuning van ontwenning." "Bij ernstige problematiek kan het nodig zijn om door te verwijzen naar een psychiater, een PAAZ-afdeling, .... Op de website van het VAD kan je op postcode zoeken naar adressen van gespecialiseerde hulpverlening. Via Alcoholhulp.be zijn gratis online programma's beschikbaar, in samenwerking met psychologen gespecialiseerd in verslavingsproblematiek, en soms ook in combinatie met opvolging in een CGG." De strijd tegen een alcoholverslaving kan soms uitzichtloos lijken en frustrerend zijn, maar als huisarts mag je vooral zelf de moed niet opgeven, zegt Nele Strijbol. "Het gaat om een proces van vallen en opstaan, en het vergt tijd om tot gedragsverandering te komen en daar dan ook gezondheidswinst van te kunnen zien. En het blijft een aandachtspunt: bij patiënten die een alcoholprobleem overwonnen hebben is het altijd nodig om bij tegenslagen en life events te polsen of er geen terugval is."