...

Al duizenden jaren en zeker al sinds Galenus baseert de moderne geneeskunde zich op anatomische observatie om hypothesen over fysiologische processen te toetsen. Eind april onderzochten vorsers van het Universitair ziekenhuis van Zürich weefsels van personen die waren gestorven aan covid-19. Ze ontdekten dat het overlijden te wijten was aan systemische bloedvatinflammatie en niet aan pneumonie. Dat verklaart waarom het virus zo vaak cardiovasculaire problemen en falen van vitale organen veroorzaakt. Bij de eerste patiënten is weliswaar vooral een moeilijk te behandelen pneumonie vastgesteld, maar naderhand hebben artsen almaar vaker hart- en vaatproblemen en multi- orgaanfalen vastgesteld. Vorsers van het Erasmusziekenhuis (ULB) zijn tot eenzelfde conclusie gekomen na postmortaal onderzoek door MRI van de hersenen van overleden patiënten. "Virtuele autopsie van de hersenen uitgevoerd binnen 24 uur na het overlijden stelt niet bloot aan de problemen en moeilijkheden die zich kunnen voordoen bij een MRI van medisch instabiele patiënten", beklemtoont Xavier De Tiège, neuroloog verbonden aan de dienst nucleaire geneeskunde van het Erasmusziekenhuis en medeauteur van de publicatie. "Bovendien is er veel minder besmettingsrisico voor de onderzoekers." De resultaten zijn verontrustend. 20% van de overleden patiënten vertoonde bloedingen of oedeem in de hersenen, vooral achteraan. De letsels worden in eerste instantie toegeschreven aan directe aantasting van de wand van de hersenbloedvaten door het coronavirus. Dit kan leiden tot uitgesproken stollingsstoornissen, die mede verantwoordelijk zijn voor uitgesproken hypoxie in de weefsels."Het virus dringt de cellen binnen via ACE2", verduidelijkt Xavier De Tiège. "De hersenletsels die wij hebben vastgesteld, zijn waarschijnlijk toe te schrijven aan het feit dat de cellen van de vaatwand ACE2 tot expressie brengen. Dat zou infectie van die cellen door het virus in de hand werken. In eerdere studies bij patiënten die waren gestorven aan covid-19, werd een soortgelijk proces aangetoond in andere organen dan de hersenen." Belangrijk is dat ACE2 ook aanwezig is op de membraan van neuronen. De bevindingen zouden kunnen verklaren waarom de meeste patiënten met een SARS-CoV-2-infectie hun smaak- en reukzin verliezen: "20% van de hersenen die we onderzochten, vertoont een asymmetrie van de bulbus olfactorius. Die observatie zou kunnen verklaren waarom covid-19- patiënten zo vaak anosmie vertonen." Een stapje verder. Men heeft ACE2 ook gevonden op de membraan van neuronen die de cardiorespiratoire functie regelen. Vandaar de onderzoeksvraag: draagt verspreiding van het SARS-CoV-2 in de hersenen en meer bepaald de ademhalingscentra bij tot de ernst van de ademhalingsinsufficiëntie bij covid-19? "We hebben geen afwijkingen vastgesteld in de hersenstam, waar zich de ademhalingscentra bevinden. Ons onderzoek kan de hypothese van een slechte werking van de ademhalingscentra als gevolg van verspreiding van het coronavirus in de hersenen niet bijtreden", luidt het antwoord van Xavier De Tiège. De groep onderzocht een derde van de 62 covid-19-patiënten die in het Erasmusziekenhuis zijn overleden tussen eind maart en 24 april. Het toeval wil immers dat het mortuarium zich net naast de kamers bevindt waar een hybride PET-MRI-toestel staat, dat vooral wordt gebruikt voor onderzoek in de neurowetenschappen en verschilt van toestellen die voor klinische doeleinden worden gebruikt. Daardoor kon het lichaam van de overledenen gemakkelijk en respectvol worden verplaatst en was er ook minder risico op besmetting van het wetenschappelijk personeel dat het onderzoek heeft uitgevoerd. De speciale lijkenzakken die werden gebruikt om het stoffelijk overschot van overledenen te bewaren, zijn immers 'MRI-compatibel'.De bevindingen van de ULB-onderzoekers stemmen overeen met die van Zwitserse en Duitse vorsers, die een ontsteking van het vaatendotheel vaststelden. Het SARS-CoV-2 werd trouwens teruggevonden in het endotheel zelf. Het virus veroorzaakt een afsterven van de endotheelcellen en daarna van de weefsels en de organen. Daaruit leiden de vorsers af dat het virus het lichaam binnendringt via de longen en zich daarna over de rest van het lichaam verspreidt via ACE2, dat tot expressie wordt gebracht door het vaatendotheel. ACE2 is een bewezen ingangspoort voor het sars-CoV-2. "Covid-19 kan de bloedvaten van alle organen aantasten", meldde Frank Ruschitzka, hoofd van de afdeling cardiologie van het Universitair ziekenhuis van Zurich. In de handel zijn meerdere geneesmiddelen te verkrijgen die een invloed uitoefenen op ACE2, zoals antihypertensiva. Zouden we die kunnen inzetten om het virus te bestrijden? "Op die vraag kunnen we nog geen duidelijk antwoord geven. Dat moet nog verder worden onderzocht", aldus Xavier De Tiège.