Antiretrovirale middelen: behandeling én preventie

Een antiretrovirale behandeling is dan ook een doeltreffend preventief middel naast de andere preventieve middelen (condoom, post-expositieprofylaxe, pre-expositieprofylaxe). Twee recente studies uitgevoerd in het reële leven, een Australische en een Engelse, bevestigen dat een antiretrovirale behandeling vanuit het oogpunt van de volksgezondheid een doeltreffende strategie is om het risico op hiv-infectie tegen te gaan. Meerdere grote studies hebben aangetoond dat onderdrukking van het virus met een antiretrovirale behandeling op individueel niveau het risico op overdracht van het hiv op seksuele partners opheft. De invloed ervan op populatieniveau is echter minder goed gedocumenteerd, vooral in rijke landen. De Australische studie TAIPAN (1) heeft daarom het effect van een hogere dekking met antiretrovirale middelen en het gebruik van PrEP (pre-expositieprofylaxe) op de transmissie van het hiv onderzocht over een periode van tien jaar. Dit is de eerste volledige analyse van de preventieve werkzaamheid van een antiretrovirale behandeling bij homo- en biseksuele mannen. De longitudinale studie heeft de veranderingen van de hiv-status, de behandeling, de virale suppressie en het gebruik van PrEP onderzocht bij 101.772 homo- en biseksuele mannen die in de hiv-referentiecentra van 69 ziekenhuizen in de grootste twee staten van Australië, namelijk New South Wales en Victoria, behandeld werden. De primaire analyse betrof de incidentie van hiv-infectie bij mannen die zich tijdens de follow-upperiode minstens twee keer hebben laten testen en die seronegatief waren bij de eerste test. In het totaal ging het om 59.234 mannen, van wie er 1.201 positief zijn getest tijdens de follow-up, dus een totale incidentie van 0,4 gevallen per 100 patiëntjaren follow-up. De incidentie van hiv-infectie is tussen 2010 en 2019 met 66% gedaald: van 0,64 naar 0,22 gevallen per 100 patiëntjaren. De incidentie is het sterkst gedaald bij de mannen van 30-39 jaar (daling met 88%). Het aantal seronegatieve mannen dat PrEP gebruikte, is gestegen van 17% in 2016, het jaar waarin PrEP is ingevoerd, tot 36% in 2019. In 2019 hebben 12.189 mannen PrEP gebruikt, dus een verdubbeling in slechts drie jaar tijd. Het interessantste resultaat van die grote studie is het effect van een betere onderdrukking van het virus met een antiretrovirale behandeling in combinatie met PrEP bij seronegatieve patiënten op de incidentie van hiv-infectie in de periode 2010-2019. De stijging met 27% van het aantal homo- en biseksuele mannen dat dankzij een antiretrovirale behandeling een onmeetbaar lage viruslast had, correleerde met een daling van het aantal hiv-infecties met 66%. Bij elke stijging met 1% van de prevalentie van onderdrukking van het virus tot minder dan 200 kopieën/ml daalde de incidentie van hiv-infectie met 6%. De incidentie van hiv-infectie is ook gedaald dankzij PrEP. De incidentie van hiv-infectie was immers 70% lager bij de mannen die PrEP gebruikten, dan bij de mannen die er geen gebruikten. Al bij al wijzen de resultaten van de studie erop dat een antiretrovirale behandeling op zichzelf al effectief is, maar ook een stevige preventieve waarde heeft. Met een combinatie van antiretrovirale behandeling, PrEP en screening is het mogelijk de incidentie van hiv-infectie sterk te verlagen. De Australische gegevens worden bijgetreden door gegevens uit het Verenigd Koninkrijk.(2) In het Verenigd Koninkrijk hebben in 2021 naar schatting 669 mannen die seks hadden met mannen, een hiv-infectie opgelopen. Tien jaar geleden, in 2011, was dat iets meer dan 3.000. In tien jaar tijd dus een daling met 75%. De vorsers denken dat de incidentie verder zal dalen als de huidige preventieve maatregelen worden voortgezet. Tegen 2040 zullen dan nog maar zeer weinig mannen die seks hebben met mannen, een hiv-infectie oplopen. Om de respectieve bijdrage van de verschillende preventieve middelen te ramen, hebben dr. Valentina Cambiano et coll. van het University College in Londen - geruggensteund door de Britse National Health Service - een studie op touw gezet waarin ze contrafeitelijke scenario's in een model hebben gegoten. Dit zijn hun vaststellingen: Als mannen die seks hebben met mannen, nooit vaker een condoom zouden hebben gebruikt dan in de jaren tachtig, zou het jaarlijkse aantal hiv-infecties meer dan verdubbeld zijn. Als niet meer mannen zich hadden laten testen op hiv - zelfs als ze een condoom gebruiken en op basis van het huidige aantal seropositieve mannen dat een antiretrovirale behandeling krijgt en PrEP gebruikt -, zou het aantal hiv-infecties nu 80% hoger liggen. Als de antiretrovirale behandeling pas zou zijn gestart als het aantal CD4-cellen lager was dan 350/mm3, zou het aantal hiv-infecties 25% hoger zijn. En tot slot een belangrijke vaststelling, zonder PrEP zou het aantal hiv-infecties in 2021 tweemaal hoger zijn geweest, zelfs rekening houdend met de andere doorgevoerde veranderingen.Zonder de bovenvermelde preventieve interventies (condoom, screening, starten van de behandeling zodra de patiënt hiv-positief blijkt te zijn, en PrEP) zouden er zich 7.646 nieuwe hiv-infecties hebben voorgedaan in 2021, dus bijna 11-maal meer dan het daadwerkelijk gemeten aantal. De verschillende preventieve middelen, met PrEP op kop, blijken dus het aantal nieuwe hiv-infecties drastisch te verlagen.