'Zonder covid-19 stond Vaccinopolis er nog niet'

Op de website van Vaccinopolis staat te lezen dat het Centrum van de Evaluatie van Vaccinaties, gehuisvest in Vaccinopolis, in 1994 werd opgericht door Pierre Van Damme. Zelf laat hij de 'moderne geschiedenis' van Vaccinopolis beginnen in 2017. "We voerden toen in opdracht van de Bill & Melinda Gates Foundation een studie uit naar een nieuw poliovaccin dat levend afgezwakt was. Dien je dat oraal toe, dan komt het in de stoelgang terecht en van daar in de omgeving. Je weet echter niet of dat veilig is voor de omgeving. De studie moest dus in volledige quarantaine gebeuren. Omdat we niet over die mogelijkheid beschikten, lieten we maar liefst 66 containers aanrukken die op de artsenparking van het UZA werden geplaatst. De artsen waren daar niet zo blij mee", lacht Pierre Van Damme. "In 2017 includeerden we de eerste patiënt in de studie. Het was een unieke studie waarin we twee kandidaatvaccins testten op veiligheid, immunogeniciteit en genetische stabiliteit van de afgezwakte poliovariant. Op basis van de studieresultaten werd voor één van de twee kandidaatvaccins gekozen welke op grote schaal geproduceerd werd door het Indonesische Biofarma, nadat de WHO het vaccin via een versnelde procedure had goedgekeurd. Intussen werden meer dan een miljard van die nOPV2-vaccins geproduceerd voor voornamelijk Zuidoost-Azië en Sub-Saharisch Afrika. Een mooi succesverhaal. Het idee rijpte daarom om van de tijdelijke pop-up naar een permanente faciliteit te evolueren. We klopten aan bij de Bill & Melinda Gates Foundation, maar die ging er niet op in. De Belgische overheid vond het wel belangrijk, maar eind 2018 werd de stekker uit de regering getrokken en belandde het project in de ijskast." In 2020, bij het begin van de covid-19-pandemie, kreeg Pierre Van Damme een telefoon van de regering met de vraag hoe het stond met het gebouw. "Dat stond uiteraard nergens en moest nu met spoed gerealiseerd worden. Het FAGG speelde daarbij een belangrijke rol. De federale overheid verleende financiële steun en Vlaanderen droeg vanuit het relanceplan haar steentje bij. Ook de Universiteit Antwerpen verleende steun. In 2021 werd de eerste steen van het nieuwe gebouw gelegd en in maart 2022 was het gebouw bouw-technisch af. Een echt huzarenstuk in covidtijden omdat architecten en aannemers voorrang verleenden aan deze werf. In oktober 2022 gingen we van start met de ambulante studies en werd er ook verder gewerkt aan het valideren van de hoge bioveiligheidslabo's en quarantaine-eenheid. In een laatste fase, nemen we binnenkort de bovenste verdieping van het gebouw in gebruik met twee 'human challenge studies' in 2025 zodat we volledig operationeel zijn. Dat neemt allemaal de nodige tijd in beslag omdat elk onderdeel van het gebouw grondig moet worden gekeurd door de benodigde instanties, waaronder het FAGG. Ik denk wel te mogen stellen dat zonder covid-19 het gebouw er misschien nog niet had gestaan." Het resultaat mag echter wel gezien worden. Vaccinopolis is een state-of-the-art instituut waar veel andere landen stikjaloers op zijn. Een rondleiding door Pierre Van Damme maakt meteen duidelijk dat aan de kleinste details aandacht is besteed, met steeds veiligheid voor deelnemers, personeel en omgeving als leidraad. "Een eerste belangrijk principe is het gescheiden houden van de flow van mensen. Wie hier is voor een vergadering blijft beneden en komt niet in contact met de vrijwilligers op de eerste verdieping die deelnemen aan een klinische studie, met als bijkomend voordeel dat de privacy van de vrijwilliger gegarandeerd blijft. Momenteel hebben we ambulante studies lopen inzake griep, covid-19, HPV, RSV, gele koorts, rabiës en gecombineerde vaccins." "Bij ambulante studies worden de vrijwilligers ontvangen in een consultatieruimte vergelijkbaar met het kabinet van een huisarts waar de 'informed consent' wordt overlopen en enkele medische onderzoeken plaatsvinden alvorens ze een vaccin in fase 1, 2 of 3 krijgen toegediend, met voor en enkele momenten na toediening een bloedafname. Afhankelijk van de fase worden ze gedurende een half uur of een uur geobserveerd voor ze naar huis mogen." Veiligheid is hét woord bij uitstek dat bij Vaccinopolis past. En dat op alle mogelijke vlakken. "De temperatuur van de ijskasten waarin de vaccins worden bewaard, wordt elke drie seconden gemeten en dat dag en nacht", geeft Pierre Van Damme een voorbeeld. "Voor griepvaccins bedraagt de temperatuur tussen twee en acht graden. De covid-19-vaccins moesten bewaard worden bij min tachtig graden. Daarvoor hebben we speciale investeringen moeten doen." Naargelang het Bio Safety Level (BSL) nemen de veiligheidsmaatregelen in Vaccinopolis toe. "Covid-19 behoort tot BSL 3. Dat is het hoogste niveau waarop Vaccinopolis kan werken. De vrijwilligers die deelnemen aan quarantaine- onderzoeken naar covid-19-vaccins, verblijven gedurende twee weken in een afgesloten gedeelte waar ze elk hun eigen kamer hebben. Om daar te komen moet je via een sluis die de druk regelt zodat er geen kiemen kunnen ontsnappen. Ook onderzoekers die met BSL 3 werken, moeten steeds via deze weg passeren."