...

In Nederland hebben ze een etiket, de mensen die omwille van sociale of mentale problemen werk of dak verliezen en rondzwerven in de marge van onze samenleving. Ze staan bekend als 'verwarde personen'. Ze zijn er in alle leeftijdscategorieën en van alle sociale klassen. Ze zien er net iets 'anders' uit, slaan 'wartaal' uit, zijn 'ongewoon' (als het zacht wordt uitgedrukt) maar veelal worden ze beschouwd als 'gek' en vaak als 'gevaarlijk'. Als hun gedrag storend gevonden wordt, belt men de politie. Op zijn best komen ze dan in een ziekenhuis terecht, in het ergste geval in de gevangenis. In De kwestie verwarde personen levert Bauke Koekkoek een nuchtere analyse van een probleem dat zelfs vanuit het Nederlandse perspectief ook voor België relevant is. In Nederland zijn de 'verwarde personen' de laatste jaren regelmatig in het nieuws. Mede door de reorganisatie van de geestelijke gezondheidszorg vallen mensen met psychische kwetsbaarheid en afwijkend gedrag door de mazen van het zorgnet en in de fuik van justitie. De hand van de wet is niet het beste instrument om kwetsbare personen op te vangen, die zich onbegrepen voelen en zich gaan verzetten, waardoor het probleem alleen maar erger kan worden. Koekkoek, epidemioloog, socioloog, werkend als crisisverpleegkundige en bij de Politieacademie, is uitstekend geplaatst om dit complexe probleem te belichten. Hij staat dicht bij de soms schrijnende werkelijkheid en dat maakt zijn pragmatische adviezen en richtlijnen extra waardevol.Uit zijn ervaringen blijkt dat er niet één reden is waarom mensen 'in de war raken'. Wel is duidelijk dat onze complexe samenleving een doolhof is waarin individuen verloren kunnen lopen. Vanuit zijn genuanceerde doorlichting van de achtergronden van de verwardheid komt Koekkoek tot de kern: escalatie. Bij moeilijke situaties escaleert de zorg haast automatisch. Iemand kan het probleem niet aan en schuift het door naar een andere hulpverlener, meer gespecialiseerd in dit soort gevallen. Met die verdergaande specialisatie verdwijnt de context van het individu en de bijbehorende complexiteit steeds verder uit beeld want men kijkt niet veel verder meer dan het eigen specialisme. Koekkoek argumenteert omstandig hoe de omgekeerde beweging, de-escalatie, helpt om situaties te normaliseren, onder andere met behulp van ervaringsdeskundigheid, terwijl zorg en veiligheid voorop moeten blijven staan. De-escaleren in crisissituaties is niet eenvoudig want er komen heftige emoties bij kijken en het is best lastig om onder de hevige druk van het moment mensen te blijven ondersteunen. Dat vereist "vakmanschap, leiderschap en burgerkracht". Koekkoeks uit het leven gegrepen voorbeelden zijn daarbij buitengewoon verhelderend. We moeten af van het idee dat alle ellende per direct oplosbaar is en dat we mensen moeten helpen vanuit het idee dat wij weten wat goed voor hen is. Koekkoek pleit voor meer bescheidenheid. Het is uitzonderlijk dat beroepszorgverleners zeggen dat ze het niet weten zodat ze samen met alle betrokkenen kunnen gaan zoeken naar wat misschien helpend kan zijn. "De wijsheid van naasten, vrienden en mensen met vergelijkbare ervaringen kan meer benut worden om duurzamer oplossingen te vinden."Ervaringsdeskundigheid speelt een cruciale rol in Koekkoeks visie omdat heel weinig professionals er in slagen steeds gericht te blijven op de leefwereld van de persoon en diens omgeving. Koekkoek schetst in zijn slotparagrafen de krijtlijnen van een nieuw 'sociaal contract' tussen overheid en burger, in een combinatie van eigen verantwoordelijkheid en sociale steun, met gepaste professionele, de-escalerende hulp. Of hoe een compact boek over onbegrepen gedrag leidt tot verreikende inzichten in het functioneren van de samenleving. Bauke Koekkoek, De kwestie verwarde personen. Naar een andere benadering van onbegrepen gedrag. Lannoo Campus, 178 blz.