Tussen de kwallen in een krater

Dokter Roland Vanden Eede schakelde als huisarts al snel over naar een functie als arbeidsgeneesheer en controlearts in de commerciële duikerij. "Je kan daar nog basic werk doen en echt een verschil maken", zegt hij. "Het risico in de commerciële duikerij is 20 keer groter dan in bouw, want onder water zie je elkaar niet goed en kan je moeilijker communiceren. Maar er is weinig kennis, dus daarom zijn we altijd geïnteresseerd om artsen op te leiden. We geven bij de VUB elk jaar een opleiding, waarna je internationaal erkend bent als duikerarts. Dat is voor dokters die zelf duiken, sportduikers keuren of bij een duikclub actief zijn." Sinds zijn pensioen - vier jaar geleden - is hij medical advisor voor commerciële duikbedrijven, die pakweg schepen onderhouden, sluisdeuren controleren of meewerken aan het gieten van de fundamenten voor windmolens op zee. "Je moet je er naast je medisch onderzoek ook van vergewissen dat de procedures gevolgd worden. Als ze bijvoorbeeld onder water schoonmaken met een hogedrukspuit van 800 bar, kan dat verschrikkelijke letsels geven. Die spuit is zo lang dat je niet in je eigen voet kan spuiten en er zit een dodemansgreep op waardoor de druk wegvalt zodra je loslaat. Maar dat maakt het werk zwaar. Dus zagen ze die loop soms af en lassen ze de dodemansgreep vast. Als je dan door je hand of voet spuit, eindigt dat meestal met een amputatie." Dokter Vanden Eede begon in de jaren tachtig met duiken en was jarenlang de voorzitter van de geneeskundige commissie van de federatie van sportduikers en deed zelf aan sportduiken. Waarin zit de sport bij het sportduiken?Er is het recreatief duiken, maximaal 30 meter diep, in goede omstandigheden. Dat is eigenlijk wat toeristen doen: naar de visjes gaan kijken. En dan heb je wat we sportduiken noemen, dat is dieper dan 30 meter in mindere omstandigheden, met koud water, stroming en slechte zichtbaarheid. Hoe goed moet je fysiek zijn om te duiken?De kunst is om je door de stroming te laten meedrijven. Maar bij een van mijn laatste duiken ben ik in de verkeerde stroming terechtgekomen. Als je dan 60 of 70 meter tegen de stroom in moet 'palmen', voel je dat wel. Maar het materiaal is tegenwoordig zo performant dat wie in een normale fysieke conditie verkeert, kan duiken. Maar het is zoals met auto's: daar zit een antislipsysteem in, maar mensen zoeken toch de grens op. Als het dan eens misloopt, loopt het ook goed mis. Je wordt vaker geconfronteerd met het feit dat mensen te veel vertrouwen op hun materiaal. De duikpopulatie is bovendien aan het verouderen, maar sommigen blijven zichzelf tijdens het duiken fysiek belasten zoals vroeger. Het is allemaal een kwestie van gezond verstand. Met welke letsels krijgen duikers te maken?Er zijn drie soorten problemen. De barotraumata, de problemen die kunnen ontstaan in de luchthoudende holten van je lichaam, omdat de druk toeneemt en het luchtvolume afneemt als je naar beneden gaat - en het omgekeerde als je naar boven gaat. Dat zijn 95% van de problemen waarmee je als arts geconfronteerd wordt. Dat gaat dan over een scheur van een trommelvlies, een bloeding in de sinussen,... Gelukkig is dat meestal niet zo erg. Wat wel erg kan zijn, is als het je longen aantast. Het tweede is de decompressieproblematiek: je krijgt stikstofbellen in je lichaam als je te snel naar boven komt. Dat is zoals wanneer je een fles spuitwater opendoet en het evenwicht - de druk - verstoord wordt. Dus je mag niet te snel stijgen en je moet trappen maken om de trage en snelle weefsels zich te laten aanpassen. Het derde is de gastoxiciteit. Ik heb eens te veel CO2 geproduceerd door te veel inspanning. CO2 is je belangrijkste ademprikkel, dus in dat geval is het belangrijk dat je je ervan bewust bent dat je even moet stoppen en tien, twintig seconden rustig blijft liggen tot het CO2-gehalte daalt. Dan is er niks aan de hand. Maar als je dat niet getraind hebt en je raakt in paniek, kan je serieuze problemen krijgen. Wat is de meest bijzondere plaats waar u gedoken heeft?In de Zee van Celebes is een spectaculaire drop-off van 2.000 meter. Uiteraard ga je niet zo diep, maar door de koude stroming die naar boven gaat, zie je er heel veel schildpadden, barracuda's, haaien... Zo'n school barracuda's of enkele manta's, is magisch. Een van de mooiste duiken die ik gedaan heb, was in Palau, zonder luchtfles, gewoon met de snorkel. Daar is een krater van een vulkaan, vol met kwallen die gevangen zitten. Ze zijn overgeschakeld van plankton eten naar zonlicht gebruiken voor hun energie. Dus ze zijn hun naalden verloren en steken niet meer. Je zwemt er tussen miljoenen ongevaarlijke kwallen die de zon volgen en opschuiven met de schaduw. Dat is onvergetelijk. Hoe vaak duikt u nog?Sinds corona heb ik niet meer gedoken, en ik duik al jaren niet meer in de Westerschelde of de Noordzee. Ik ben wat ze noemen een warmwaterduiker geworden ( lacht). Ik heb daarnaast vroeger in competitie gevoetbald, gevolleybald en badminton gespeeld, maar nu dans ik vooral Argentijnse tango met mijn vrouw. Je moet fysiek bezig blijven, maar je past je toch aan je leeftijd aan, hé ( lacht).