...

Was Artsen zonder Grenzen al actief in Gaza? Wij werken al meer dan 20 jaar in Gaza. Onze Franse collega's doen er al lang chirurgische ingrepen en brandwondenzorg. Met Artsen zonder Grenzen België zijn we er actief sinds de 'Great March of Return', een reeks demonstraties aan het hek rond Gaza in 2018 en 2019. Demonstranten werden daar met rubberkogels beschoten, met complexe fracturen aan de onderste ledematen tot gevolg. In Gaza is er ook een hoog risico op botinfecties zoals osteomyelitis. Wat was de rol van Belgische hulpverleners daarbij?De reconstructieve chirurgie werd gecoördineerd vanuit Brussel. Ze gebeurde vooral in het Al Awda ziekenhuis in het noorden van Gaza, waar een team van internationale medewerkers (waaronder vijf Belgen) samenwerkte met 300 Palestijnse medewerkers. We hadden daar twee coördinatoren, waaronder de Vlaamse verpleger Matthias Kennes. Dit jaar leken we de achterliggende cohort voor reconstructieve chirurgie eindelijk onder controle te krijgen. Maar we wilden niet vertrekken, omdat we wisten dat er kans was op een nieuwe, ernstige fase in het conflict. En toen kwam de zevende oktober. Wat heeft de intensivering van het conflict betekent voor medische zorg in Gaza?De medische situatie in Gaza is sindsdien zonder meer dramatisch. De bombardementen op burgerdoelen hebben het aantal gewonden snel doen toenemen. Ten tweede is er een totale belegering van de Gazastrook. Het hele gebied is omheind, en normaal komen daar 400 vrachtwagens per dag naar binnen om die twee miljoen mensen te bevoorraden. Dat werd van de één op de andere dag stopgezet. Het Al Awda ziekenhuis had een stock voor drie maanden, maar door het grote aantal patiënten en de falende bevoorrading is die er in een paar weken doorheen gejaagd. Sinds enige tijd worden er weer vrachtwagens doorgelaten, aanvankelijk maximaal 20 per dag en nu een fractie meer, dus medische hulpgoederen kunnen maar druppelsgewijs naar binnen. Israël wil eigenlijk geen brandstof toelaten, maar de ziekenhuizen, de waterbevoorrading en het rioleringssysteem hebben daar nood aan. Het tekort aan voedsel en drinkwater heeft natuurlijk ook gevolgen voor de gezondheid van mensen. Ten slotte werden ziekenhuizen ook doelwitten van aanvallen. Er is op ziekenhuizen geschoten, ziekenhuizen zijn omsingeld, er zijn soldaten binnengevallen, er zijn personeelsleden en patiënten gedood. Met Artsen zonder Grenzen werken wij vaak in heel moeilijke situaties, maar de combinatie van factoren in Gaza is ongezien. Wat was de impact van de gedwongen evacuaties? Meer dan een miljoen mensen moesten binnen 24 uur verhuizen naar een plaats waar er geen opvang is voorzien. Dat komt overeen met de volledige bevolking van het gewest Brussel. Ook de ziekenhuizen moesten evacueren. Daar hebben wij zwaar tegen geprotesteerd, want dat was totaal ondoenbaar. De verhuis van een ziekenhuis is iets wat je grondig moet plannen om de continuïteit van de zorg te garanderen. Ook artsen moesten evacueren, en werden dus gedwongen te kiezen tussen hun eigen veiligheid of de zorg voor hun patiënten, wat ingaat tegen elke medische ethiek. Een aantal artsen heeft geweigerd hun patiënten alleen te laten. Wij hebben ons internationale team wel naar het zuiden verplaatst, maar een aantal Palestijnse artsen werkt nog steeds in Al Awda. Ze proberen te doen wat ze kunnen, maar ze hebben bijna geen brandstof of medisch materiaal meer. Er is een kortstondig staakt-het-vuren geweest. Heeft dat de situatie verbeterd? Dat was een korte adempauze waarin mensen hun doden konden begraven, verzorging zoeken en proberen na te gaan wie van hun familieleden nog leeft. Maar daarna is het conflict nog heviger dan voordien geworden. Veel mensen waren gevlucht naar Khan Younis, de tweede grootste stad in Gaza. Die stad wordt nu ook gebombardeerd. We hadden ons internationaal team ondergebracht in het Nasser Hospital in Khan Younis, maar het is te moeilijk geworden om daar te werken. Het team werkt nu vanuit het Al Aqsa ziekenhuis in het midden van de Gazastrook. Een chirurgisch team houdt daar één operatiezaal open, samen met de Palestijnse collega's. Ze zien veel patiënten met geïnfecteerde wonden. Hoe is het voor artsen en zorgverleners om in die omstandigheden te moeten werken, en hoe ondersteunt Artsen zonder Grenzen hen? We hebben contact met een aantal Palestijnse collega's in het noorden. Zij zijn uitgeput en worden moedeloos. Een arts vertelde dat hij het hospitaal had verlaten omdat hij de geur niet meer kon verdragen. Op de binnenplaats lagen de doden, de gewonden vullen de gangen. Artsen moeten opereren zonder voldoende anesthesie. Ze zien kinderen met brandwonden waar niet genoeg pijnstillers voor zijn. Het is onmenselijk wat deze artsen moeten doen. We kunnen alleen maar enorm respect hebben voor hoe moedig zij zijn. De families van onze 300 Palestijnse medewerkers - en dan spreken we over een paar duizend mensen - proberen we een onderkomen en basisvoorzieningen te bieden. We hebben ook een telefonische hulplijn voor artsen voor wie het te zwaar wordt. De internationale staf die Gaza verlaat, krijgt ook psychologische hulp. Niemand weet hoelang deze fase van het conflict nog duurt. Wat doet Artsen zonder Grenzen om de zorg te verzekeren? Het is belangrijk dat wij ter plaatse blijven, dat wij getuigen over wat er gebeurt. We spreken ons ook uit: we vragen dat er een staakt-het-vuren komt, dat de belegering ophoudt en dat de medische missie wordt gerespecteerd door de strijdende partijen, zodat wij iedereen kunnen verzorgen en het doden van burgers eindigt. Wat we nu kunnen doen, is onvoldoende. We weten zelfs niet hoeveel gewonden er zijn. Dus moeten we ons voorbereiden om als het tot een staakt-het-vuren komt al die complexe verwondingen te kunnen behandelen. Wat kunnen lezers van Artsenkrant doen voor Artsen zonder Grenzen? Ze kunnen ons in de eerste plaats financieel steunen. Wij werken bijna volledig met donaties van particulieren. Daardoor zijn we niet afhankelijk van overheden en kunnen we onpartijdig en totaal onafhankelijk opereren. Artsen, ziekenhuizen en medische centra kunnen zich ook vanuit medisch perspectief uitspreken over dit conflict en eisen dat medisch werk gerespecteerd wordt. Artsen kunnen ook voor ons komen werken. We zoeken vooral ervaren chirurgen, spoedartsen, anesthesisten, verpleegkundigen voor het operatiekwartier. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via onze website en worden dan uitgenodigd voor een selectieprocedure. Uiteraard moet men beseffen in welke situaties wij werken, en dat is natuurlijk met meer risico dan hier. Naar een gevaarlijk gebied als Gaza sturen we liefst mensen die al met ons gewerkt hebben en bewezen hebben stressbestendig te zijn. Gaza krijgt vandaag terecht veel aandacht, maar de conflicten in Soedan en Oekraïne en de noodsituatie in Haïti gaan gewoon door. Ook daar blijven we nodig. U werkt al sinds 1992 voor Artsen zonder Grenzen, de laatste jaren als algemeen directeur voor België. Hoe blikt u op die periode terug? Ik heb veel verschillende gezondheidscrisissen meegemaakt zoals de ebolacrisis in West-Afrika, covid, ondervoeding en ook de groeiende impact van klimaatverandering, en vooral ook veel conflicten. Wat me zeer verontrust is dat het respect voor de medische missie afneemt. De 'rules of war' worden niet meer gerespecteerd. Burgerdoelen zoals markten en scholen worden beschoten, en ook ziekenhuizen, ambulances, medisch personeel en patiënten zijn niet meer veilig. Wij staan heel erg op de Geneefse Conventies, die bepalen dat iedere gewonde, zowel burgers als soldaten, recht heeft op verzorging. Dat recht staat overal zwaar onder druk. In Soedan kunnen wij bijna niet meer werken, en in Afghanistan is ons ziekenhuis gebombardeerd. De afgelopen weken zijn er raketten afgevoerd op ziekenhuizen in Oekraïne. Uw mandaat loopt af in maart 2024. Wat gaat u daarna doen? Ik ga wat rust nemen, en een paar zaken inhalen waar ik de laatste jaren te weinig tijd voor had. Maar ik denk dat ik nog wel een handje zal toesteken in de organisatie, maar niet meer in zo'n functie als ik nu heb gehad. Ik wil plaatsmaken voor de nieuwe generatie. Maar met al de ervaring die ik heb, wil ik het gesprek blijven voeren met belangrijke stakeholders om ons mandaat te blijven benadrukken. Daarnaast kan ik me ook op het terrein inzetten, voor korte missies, om jonge medewerkers te ondersteunen. Mijn pensioen komt eraan, maar we zijn tegenwoordig oud en fit. Ook gepensioneerde artsen die bereid zijn in risicovolle omgevingen te werken, zijn daarom zeker welkom bij Artsen zonder Grenzen. In Somalië heb ik samengewerkt met een gepensioneerd chirurg uit Luik. Dat was een gevaarlijke situatie, maar hij had het thuis doorgesproken en zijn familie steunde zijn beslissing. Oudere chirurgen kunnen vaak nog zeer veelzijdig werken en dat is bij onze missies altijd zeer nuttig.