...

Dr. Pascal Van Bleyenbergh, pneumoloog in het UZ Leuven, geeft ons graag een overzicht. "Tijdens de pandemieperiode zagen we, met dank aan lockdowns en sterke maatregelen, een fikse daling van alle respiratoire infecties. Voornamelijk de virale varianten, maar ook het aantal invasieve pneumokokkenpneumonieën werd aanzienlijk teruggedrongen", aldus de longarts."SARS-CoV-2 had de overhand en andere pathogenen vonden geen mogelijkheid tot transmissie. Maar ondertussen keerden longontstekingen en hun verwekkers in alle hevigheid terug; de voorbije winter zagen we opvallend veel opnames voor pneumonie. De ernstige morbiditeit en mortaliteit die ermee gepaard gaan bij hoogrisicogroepen maakt preventie des te crucialer", klinkt het. Een eerste aandachtspunt zijn de algemene maatregelen voor levenshygiëne. Die gelden uiteraard het hele jaar door en niet enkel in de winter. "Een opti- maal lichaamsgewicht en een evenwichtig voedingspatroon, tandhygiëne, voldoende fysieke beweging en het vermijden van alcohol en nicotine zijn zaken die pneumonie kunnen voorkomen. Het zijn de typische lifestyle-facetten, maar ze worden soms over het hoofd gezien", aldus dr. Van Bleyenbergh. Ten tweede komen ernstige respiratoire infecties vaker voor bij mensen met onderliggend orgaanlijden. "Naast actief roken en overmatig alcoholgebruik, zijn comorbiditeiten zoals chronische longaandoeningen, hart-, lever- en nierziekten, diabetes mellitus, neuromusculaire stoornissen en immuundeficiënties een risicofactor voor pneumonie. Het is dus zaak om de aanpak of behandeling ervan te optimaliseren", benadrukt hij."Staat de therapie op punt? Volgt de patiënt zijn behandeling nauwgezet en correct? Is de glycemiecontrole goed geregeld? Kan rookstopbegeleiding ingezet worden? En naar aspiratiepneumonie toe: is er een slikdisfunctie, of zijn er factoren die het bewustzijn beïnvloeden (zoals een onderliggende ziekte, medicatie of middelenmisbruik)? Soms zijn er gerichte interventies die het risico op verslikken kunnen beperken", merkt de longspecialist op. "Een derde, doorslaggevende pijler in de preventie van pneumonie is uiteraard vaccinatie. En, niet te vergeten: ook de klassieke barrièremaatregelen blijven effectief." Het griepvaccin, covidvaccin, pneumokokkenvaccin en nu ook het RSV-vaccin kunnen ingezet worden. Het zijn veelal dezelfde risicogroepen die baat hebben bij vaccinatie: 60- of 65-plussers en mensen met chronisch orgaanfalen. Voor bepaalde vaccins komt daar een extra doelgroep bij, zoals zwangere vrouwen of kleine kinderen. "Er is ook meer aandacht voor de vaccinatie tegen herpes zoster en pertussis, al staan die los van pneumoniepreventie. Kinkhoest kan echter leiden tot langdurig hoesten, tot exacerbaties bij astma- en COPD-patiënten en kan risico geven op secundaire pneumonie", duidt dr. Van Bleyenbergh. "We hebben het respiratoir syncytieel virus lang onderschat. Men wist dat jonge kinderen er erg ziek van werden, maar dat het een belangrijke kiem is voor oudere volwassenen, was lange tijd onduidelijk. De diagnostiek van virale infecties is moeilijk, zeker in eerste lijn. Al die ziekten lijken op elkaar. Toen tijdens de covidpandemie geregeld 'multiple PCR'-keelwissers werden afgenomen, om te testen op corona, influenza en RSV, werd duidelijk dat sommige patiënten enkel besmet waren met RSV. Als pathogeen neemt het een gelijkaardige plaats in", onderstreept de pneumoloog. "We moeten investeren in een terugbetalingssysteem voor de nieuwe RSV-vaccins, die een zeer hoge efficiëntie aantoonden. Een lage kostprijs is een doorslaggevende factor voor succesvolle vaccinatiecampagnes", weet dr. Van Bleyenbergh. "Voor het pneumokokkenvaccin Apexxnar®, waarvan één inenting in theorie levenslange bescherming biedt, werd onlangs de terugbetaling goedgekeurd voor 65- tot 80-jarigen met chronisch orgaanlijden of die actief roken (1). Dat terugbetalingsdossier heeft meer dan tien jaar geduurd. Laat ons hopen dat het voor RSV sneller kan." In sommige gevallen kunnen antivirale middelen ingezet worden ter preventie van ernstige ziekte, dus als vroegtijdige behandeling. "Tamiflu® (oseltamivir) wordt niet aanbevolen voor ambulante grieppatiënten, maar Paxlovid® (nirmatrelvir/ritonavir) kan zinvol zijn bij risicogroepen. Dit middel gaat ernstige covid-19 tegen, op voorwaarde dat het binnen de 3-5 dagen na infectie wordt toegediend, op een moment dat de ziekte nog mild is. De patiënt mag nog geen zuurstofnood hebben", licht dr. Van Bleyenbergh toe."De doelgroepen zijn opnieuw ouderen en mensen met onderliggende aandoeningen of immuunstoornissen. Paxlovid® heeft een hoog protectief effect naar hospitalisatie en mortaliteit toe. Covidpneumonie hoort daar dus bij", zegt hij. "Het coronamedicijn is het meest effectief bij niet-gevaccineerden. Toch is er ook een supplementair beschermend effect aangetoond in gevaccineerde populaties maar in België komt voorlopig niet iedereen in aanmerking. Anderzijds is de ernst van covidziekte globaal sterk afgenomen, mede dankzij de wijdverspreide immuniteit die de voorbije jaren werd opgebouwd. Dit maakt de noodzaak voor antivirale therapie bij infectie minder dwingend en wellicht enkel aangewezen bij mensen die een verhoogd risico op ernstig covid blijven hebben." Paxlovid® werkt in op het enzymsysteem van de lever, wat leidt tot een reeks medicamenteuze interacties. Daarom beslisten de Belgische beleidsmakers dat Paxlovid® enkel mag voorgeschreven worden na overleg met de behandelende specialist. "Dat is echter een sterk vertragende factor. De patiënt biedt zich aan in eerste lijn voor een PCR-test. Als die positief blijkt, moet de huisarts contact opnemen met de specialist voordat het product kan besteld worden in de apotheek. En dit alles moet binnen een 'window' van 3-5 dagen gebeuren." "Artsen kunnen die interacties en contra-indicaties betrouwbaar nakijken op de website van UZ Leuven (2) of met de gratis app 'Interaction Checker' (3). Ik zie geen enkele reden om die bevoegdheid niet bij de huisdokter te leggen", oordeelt dr. Van Bleyenbergh. Daarnaast wordt het middel vandaag alleen terugbetaald voor immuungecompromitteerden. "De redenering luidt dat we bij de andere groepen moeten blijven inzetten op vaccinatie. En dat is zeker zo. Maar, als zij toch geïnfecteerd raken met covid, hebben ze wel degelijk enige baat bij Paxlovid® en zou het handig zijn dat de huisarts dit kan voorschrijven", besluit hij.