'Over disfunctionaliteit en normaliteit'

Ariane Bazan, hoogleraar klinische psychologie aan de ULB, stelt in een opiniestuk in De Standaard van 6 februari een aantal vragen met betrekking tot begrippen als disfunctionaliteit en normaliteit. Dit naar aanleiding van het recente euthanasieproces dat ondertussen is beëindigd. In het opiniestuk poneert zij dat elk gezin in zekere mate disfunctioneel is en dat zich daaruit, met vallen en opstaan een gezin ontwikkelt, met de nodige ups en downs.Gedurende het euthanasieproces werd het gezin van Tine afgeschilderd als zijnde disfunctioneel. Het gezin zou niet de geborgenheid en genegenheid geboden hebben opdat een kind zich naar behoren zou kunnen ontwikkelen tot een volwaardige burger, wat men daar dan ook onder moge verstaan. Of dit heeft meegespeeld in haar uiteindelijke vraag naar euthanasie, is een zeer moeilijk te beantwoorden vraag, en blijft hoe dan ook hypothetisch.In zekere zin heeft Bazan een punt. Het is maar hoe je het bekijkt, hoe je het begrip disfunctioneel invult. Wat is een normaal gezin? Wat is de definitie daarvan? Want op de keper beschouwd is een gezin niet meer dan een micro-samenleving van een aantal mensen. Elkeen van hen heeft zijn eigen persoonlijkheid, karakter, onhebbelijkheden, en ga zo maar door. Dat dit onvermijdelijk tot de nodige strubbelingen leidt, hoeft geen betoog.Iets anders wordt het als er elementen aan de oppervlakte komen die die microsamenleving ernstig kunnen verstoren. Ik noem er maar enkele: alcoholisme, agressie, partnergeweld, overspel, enz... Elk van deze fenomenen, of een combinatie ervan, kan oorzaak zijn van het ernstig verstoren van het evenwicht in die kleine samenleving.Bazan laat in haar opiniestuk echter uitschijnen dat we het predicaat disfunctioneel gezin in de casus van Tine niet mogen gebruiken, want wie zijn wij wel, de zogenaamde goegemeente die eens gaat bepalen wat wel en wat niet normaal is? Welke pretentie meten we onszelf wel aan dat we dat gezin ervan beschuldigen niet te functioneren zoals het hoort?Het is maar de vraag of alcoholisme, agressie, geweld een evenwichtig functioneren van een microkosmos niet in de weg staan. Als Bazan vindt dat vernoemde fenomenen niet mogen geduid worden als disfunctioneel, dan denk ik, hebben we een ernstig probleem.Er is een verschil tussen een meningsverschil met woorden beslechten, of overgaan tot fysieke agressie. Er is een verschil tussen elke avond één wijntje drinken, of elke avond ladderzat thuiskomen, en misschien daarbovenop nog fysiek agressief worden ook. Bazan duidt de falende hulpverlening aan als medeoorzaak tot de euthanasie van Tine. Zij vindt dat niet alle mogelijkheden zijn uitgeput om haar te helpen.Maar wat betekent dat, in het geval van Tine, alle mogelijkheden benutten? Daar blijft Bazan zeer vaag over. Moeten we niet ook rekening houden met de wens van de patiënt? Gaan wij als hulpverlener eventjes bepalen wat goed is voor jou en wat niet? Gaan wij zeggen dat je deze of andere behandelingen nog moet volgen, vooraleer men tegemoet zal komen aan jouw wens? Welke pretentie meten we ons als hulpverlener niet aan dat wij in het hoofd van Tine kunnen kijken en beweren dat haar lijden niet ondraaglijk is?We kunnen dus de rollen evengoed omdraaien. Bazan ontneemt een mens het recht een bepaalde keuze te maken, op grond van bediscuteerbare argumenten.De vraag moet ook zijn: wat is uitbehandeld zijn? Voor een somatische aandoening is dit natuurlijk makkelijker te duiden dan voor een psychisch lijden. Je kan trouwens evengoed stellen dat als alle evidenced-based behandelingen bij een psychische aandoening toegepast zijn, zonder het gewenste resultaat, mensen er ten langen leste voor kiezen niet te willen blijven circuleren in de mallemolen van behandelingen en medicatie, maar ervoor kiezen uit hun lijden te willen verlost worden.Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat therapeutische hardnekkigheid een gegeven is dat nog hardnekkig in de hoofden van veel hulpverleners vastgeankerd zit.