...

Minstens een tiental onderzoeksteams buigen zich momenteel wereldwijd over het potentieel van convalescent plasma als behandeling van covid-19 of vervangmiddel voor een vaccin. "Behandeling met convalescente antilichamen werd al eerder gebruikt bij de strijd tegen polio, mazelen, bof en griep", melden auteurs in Journal of Clinical Investigation. "Recenter zijn er beloftevolle resultaten geoogst bij SARS en MERS. Dit soort behandeling is bijzonder aantrekkelijk omdat ze in principe zeer snel ter beschikking kan worden gesteld." In België loopt een multicentrische studie gecoördineerd vanuit het UZ Leuven (DAWN-plasma). Het primaire eindpunt is een afname van het aantal patiënten dat beademing nodig heeft, wat betekent dat men patiënten die al beademend worden, niet in de studie opneemt. Een tweede studie wordt opgezet door de universiteit van Luik. Hier gaat men de doeltreffendheid van convalescent plasma na bij reeds geïntubeerde patiënten. De studies zijn gerandomiseerd, maar niet geblindeerd. De Mayo Clinic verzamelt in de VS gegevens over de doeltreffendheid en veiligheid van een behandeling met convalescent plasma. Het gaat om een observatiestudie. Volgens het agentschap Reuters werken er 2.200 ziekenhuizen aan mee. Meer dan 9.000 patiënten hebben tot dusver convalescent plasma gekregen. Aan de Johns Hopkins University van Baltimore en de Stanford University wil onderzoek te weten komen wat men met convalescent plasma kan bereiken vóór de ziekte ernstig wordt. Een aantal vragen blijft momenteel onbeantwoord rond het gebruik van convalescent plasma. Zo wordt er verwezen naar het risico van antibody dependent enhancement (EDA). Als antilichamen voldoende specifiek zijn voor het virus, maar niet neutraliserend werken, zullen ze samen met het virus complexen vormen. Ze kunnen zich dan vastzetten op de Fc-receptor van antigeenpresenterende cellen. Dit bevordert de internalisering van het virus: de cellen raken massaal besmet, wat leidt tot een ernstige ziektetoestand.Een ander risico is dat men het virus samen met het donorplasma overbrengt. In België mogen personen die covid-19 hebben gehad, pas als donor optreden als ze minstens 28 dagen symptoomvrij zijn. "Het valt niet mee om donoren te werven", zegt prof. Lucie Seyler, die als hoofdonderzoeker fungeert voor DAWN-plasma in het UZ Brussel. Het Rode Kruis is nog altijd met rekrutering bezig om het vooropgestelde totaal van 483 patiënten te verzamelen. Over de resultaten kan prof. Seyler momenteel niet veel zeggen. "Het enige wat we tot nog toe menen vast te stellen, is dat het toedienen van convalescent plasma alvast geen ongunstige effecten heeft." De infectiologe geeft toe dat ze aanvankelijk sceptisch was, maar intussen veeleer met enthousiasme naar de behandeling met convalescent plasma kijkt: "Ik zie nu zelf dat de bijwerkingen zeer beperkt zijn. In verband met convalescent plasma verwijst men al eens naar een mogelijke amplificatie van de immuunrespons, die gelijkenis zou vertonen met een allergische reactie. Maar tot nog toe ervaren we dat niet zo." En wat moeten we denken over het risico dat het virus wordt overgedragen samen met het plasma en de antilichamen? "Intussen heeft een groot aantal patiënten wereldwijd convalescent plasma gekregen, maar nog nooit werd een geval van besmetting aangegeven. Na de ongelukkige ervaringen met besmet donor bloed, is men extra voorzichtig met dit soort materiaal." "Bij covidpatiënten ziet het ernaar uit dat het virus niet meer deelt in stalen die worden afgenomen 7 tot 8 dagen na het optreden van de symptomen. Bij kweek ziet men op dat ogenblik geen proliferatie meer. Het kan verontrustend lijken dat men bij patiënten nog altijd een positief resultaat op de PCR-test vindt lang nadat de symptomen zijn ontstaan, maar dat stemt dus niet overeen met een ziekmakend virus." "Evenzeer is het opmerkelijk dat we patiënten over de vloer krijgen die klinische symptomen van de ziekte hebben, maar een negatief resultaat op de PCR-test laten zien. Diezelfde patiënten ontwikkelen soms alsnog een positieve PCR-test en bloedtest als ze genezen zijn." "Mogelijk maken sommige patiënten antilichamen aan zuiver op het niveau van de slijmvliezen, zonder dat er een systemische productie op gang komt. Bij die patiënten wordt de bloedtest dus niet positief. Kortom, het interpreteren van tests voor covid-19 is niet altijd gemakkelijk. Daarom is het raadzaam de resultaten te laten bespreken door een arts, in plaats van de patiënt een zelftest in handen te geven. Het is nog te vroeg om op alle vragen een pasklaar antwoord aan te reiken." Journal of Clinical Investigation 2020; https://doi.org/10.1172/JCI138003.