...

Twee belangrijke factoren bepalen dat eetstoornissen, zoals anorexia nervosa en boulimie, moeilijk te behandelen zijn: ondervoeding en de weerslag van de symptomen op de verstandhouding met anderen, meer bepaald binnen het gezin. Momenteel wordt Family Based Therapy (FBT) beschouwd als de voorkeursbehandeling voor anorexia nervosa en boulimie bij jongeren. "Nog te vaak maakt men gebruik van aspecifieke individuele behandelingen of van gezinstherapie die ervan uitgaat dat de familie moet behandeld worden", zegt dr. Yves Simon, hoofd van het centrum voor eetstoornissen verbonden aan het Centre Hospitalier le Domaine in Eigenbrakel. Hij betreurt dat die methodes, die nooit grondig geëvalueerd werden, ertoe neigen de ouders verantwoordelijk te stellen voor de problematiek van hun kind. Dat terwijl de therapeut ze eigenlijk moet beschouwen als bondgenoten, en niet als een 'probleem'.FBT is specifiek ontworpen voor de behandeling van anorexia nervosa en boulimie, met aanpassingen naargelang men de ene of de andere stoornis behandelt. Het behandelingsschema bestaat uit drie fasen: de behandeling van de complicaties eigen aan de ondervoeding en het herstel van het lichaamsgewicht, het herwinnen van controle over het voedingsgedrag door de jongere, en het aanpakken van uitdagingen waar adolescenten typisch mee kampen (bezorgdheid om het lichaamsbeeld, omgang met leeftijdsgenoten, impulsiviteit, perfectionisme, verlegenheid, seksualiteit, enzovoort). "Meestal verbeteren de psychopathologische dimensies al zodra het lichaamsgewicht wordt hersteld en er opnieuw structuur komt in de eetgewoonten", onderstreept dr. Simon.De richtlijnen voor het opzetten van een FBT zijn op bewijzen gestoeld. De nadruk ligt op de meest dringende problemen die het gezin en het functioneren van het gezin treffen: het 'verlies' van de relaties die bestonden vóór de stoornis optrad ("Ik herken mijn dochter niet meer"), het onvermogen om het eetgedrag in goede banen te leiden, de zorgafhankelijkheid van de patiënt en het sociale stigma, alsook schaamte- en schuldgevoelens. Het is belangrijk de naasten uitleg te geven over de eetstoornis van de patiënt, zodat foute percepties worden vermeden. De behandelaar moet advies geven over de beste manier om op incidenten te reageren. Dat is des te belangrijker omdat de gezinsleden zich vaak schuldig voelen over de eetstoornis van de jongere. "Naasten vormen zich soms een beeld van de ziekte dat contraproductief blijkt. Dat kan gevoelens van hulpeloosheid in de hand werken, zowel bij de patiënt als bij henzelf. Er ontstaat onbegrip, wat bijdraagt tot het bestendigen van de problematiek", legt Yves Simon uit. "Het is belangrijker een duidelijk beeld te krijgen van de manier waarop het gezin met het probleem omgaat, dan te begrijpen hoe het probleem ontstaan is."Het gezin moet hulpmiddelen en aanpassingsmechanismen kunnen vinden om met de ziekte om te gaan en ze uiteindelijk te overwinnen. "Onderzoek toont aan dat naasten die geconfronteerd worden met een eetstoornis, er typisch uiteenlopende percepties en interpretaties over het functioneren van het gezin op na houden", weet Yves Simon. Het gezin is het kader waarbinnen de jongere permanent zijn psychosociale functioneren ontwikkelt. Daarom moet de therapeut met het gezin aan de slag gaan, zodat de communicatie en de relaties tussen de gezinsleden verbeteren. Onderzoek toont aan dat dit beslissend is voor de respons van de adolescent op de FBT.Multidisciplinair werken wordt aanbevolen, met tussenkomst van een psychiater, een psycholoog, een diëtist en een kinesitherapeut. Deze laatste zal workshops opzetten rond lichamelijk bewustzijn en meditatie. "In ons centrum worden dertig gezinnen tegelijk begeleid, in verschillende fasen van de therapie. FBT behelst ook werkgroepen waarin verschillende gezinnen - ouders, patiënten, broers en zussen - overleggen. Daarmee kunnen we de behandeling en de sociale ondersteuning sneller opzetten", zegt dr. Simon. De ouders leren vlotter hun emotionele reacties en hun kritiek aan het adres van de jongere te onderdrukken. Het gunstige effect van meer gezinstechnieken op het genezingsproces is aangetoond.Bij anorexia nervosa moeten de ouders opnieuw controle krijgen over het eetgedrag van de jongere. "Dat betekent concreet dat zij kiezen wat er op het menu staat. Ze bereiden het eten en dienen het op. Als hun kind niet of te weinig eet, moeten ze het aanmoedigen verder te eten. Maar als het bord maar niet leeg raakt, moeten ze het ook na een halfuur wegnemen zonder veroordelend op te treden. Daarna kunnen ze het best voorstellen om samen met de jongere iets leuks te gaan doen. Als kritiek uitblijft en de sfeer zich binnen het gezin ontspant, zal de jongere des te gemakkelijker de gevolgen van zijn ziekte kunnen inschatten. Vaak zal hij bij de volgende maaltijden wél bereid zijn te eten." Om dit tot stand te brengen, voorziet de tweede sessie van de FBT in het centrum van Eigenbrakel in een 'therapeutische maaltijd'. Die vindt plaats in aanwezigheid van een psycholoog, die kijkt hoe de gezinsleden reageren. De bedoeling is lessen te trekken uit ieders houding tijdens de maaltijd. Er worden therapeutische sessies ingelegd, met de individuele personen of met het hele gezin, om de relatieproblemen die eventueel opgetreden zijn, te bespreken.Een hospitalisatie (meestal drie weken lang) dringt zich op vóór de FBT van start gaat als de ondervoeding aanleiding geeft tot ernstige complicaties: lage glycemie, bradycardie, arteriële hypotensie of een lichaamstemperatuur lager dan 35,5°C. Opname in het ziekenhuis is ook aangewezen als de behandeling faalt of in geval van psychologische stoornissen die gepaard gaan met depressie of een suïciderisico. Of ook als de gezinscontext een ongunstige impact heeft. "Met sondevoeding kan men onder andere de cognitieve functies herstellen, als die door de ondervoeding aangetast zijn", geeft Yves Simon aan. "Daarna zal de therapie des te gemakkelijker opgepikt worden. Vanaf de derde dag wordt de calorie-inname voor de helft aangeleverd door klassieke voeding. In dat stadium vraagt men de ouders om samen met de jongere te komen eten, om de terugkeer naar huis en de medewerking aan de FBT voor te bereiden."In geval van eetbuien heeft men vastgesteld dat de jongere eerst moet instemmen met een participatieve aanpak van zijn problemen, als men wil dat de therapie slaagt. Bij boulimie moeten de ouders er mee voor zorgen dat de compensatoire gedragingen na inname van voedsel (braken, overdreven lichamelijke training) afnemen, zonder dwingend op te treden.Als het eetgedrag opnieuw gestructureerd verloopt, moeten de typische problemen waarmee adolescenten kampen, worden aangepakt.