Een gepersonaliseerde behandeling voor reuk- en smaakstoornissen

Iets meer dan een jaar na het begin van de pandemie weten we meer over de reuk- en smaakstoornissen die zich bij covid-19 kunnen voordoen. Bij lichte vormen van de infectie kan de prevalentie van die stoornissen oplopen tot 85,9% van de gevallen. Meestal wijken de klachten binnen twee maanden na de infectie. (1) Bij sommige patiënten (15 tot 25%) is het herstel onvolledig en blijft de levenskwaliteit ontoereikend. Deze mensen hebben een adequaat beleid nodig. "De reuk is een zintuig dat veel later onder de aandacht kwam dan de 'belangrijkere' zintuigen zoals het zicht en het gehoor", zegt dr. Christine Herinckx, die als NKO-arts en allergoloog gespecialiseerd is in de behandeling van reukstoornissen. "Men beschouwt de reukzin vaak onterecht als een minder belangrijk zintuig. Het functioneren ervan wordt niet altijd even bewust waargenomen, en daardoor onderschat. Nochtans heeft anosmie een brede weerslag, die de patiënt echt wel het leven zuur kan maken." Veel artsen zien momenteel voor het eerst een patiënt met anosmie, terwijl ze zich nooit echt met die problematiek beziggehouden hebben. In een lovenswaardige poging om de patiënt te helpen, bevelen ze voetstoots autorevalidatie aan. Deze optie schiet nochtans te kort, weet dr. Herinckx. Ze kan zelfs meer kwaad dan goed doen. "Zelfrevalidatie berust vaak op een beperkt repertoire van essentiële oliën, die onoordeelkundig worden ingezet. Sommige van die oliën zijn toxisch en kunnen duizeligheid, slaperigheid en allergie veroorzaken als ze worden ingeademd en het neusslijmvlies beschadigen." Daarom heeft dr. Herinckx een andere oplossing gezocht toen patiënten haar vanaf juni 2020 met reukstoornissen begonnen te raadplegen (in het specialistisch medisch centrum van Terhulpen en het ziekenhuis van Elsene). Ze maakte kennis met Olfactory Stimulation Therapy and Memory Reconstruction (OSTMR). Deze techniek wordt al vele Jaren gebruikt voor de behandeling van verschillende soorten reukstoornissen: na griep, chemotherapie, blootstelling aan toxische stoffen, trauma of bij patiënten met kanker. (2) "De methode werd ontwikkeld door neuropsychiater en biochemicus Olga Alexander, in samenwerking met parfumeurs in Parijs", zegt Christine Herinckx. "Ze werd oorspronkelijk gebruikt in een Wit-Russische eenheid voor pediatrische palliatieve zorg. Men wou ieder kind in contact brengen met een geur die verwees naar vroegere ervaringen. Het parfum werd op het hoofdkussen en de knuffels aangebracht. (3) De kinderen werden er minder angstig bij. Ze hadden minder stress en pijn. Ze aanvaardden gemakkelijker hun behandeling, hadden meer eetlust en sliepen beter." "Dit werd wetenschappelijk bevestigd in een studie die liep tussen 2016 en 2019 bij 135 patiënten met anosmie. Het oorspronkelijke protocol dateert van 2014. Het is een zorgvuldig ontworpen werkwijze, die aandacht heeft voor zowel de kwantitatieve stoornissen - anosmie, hyposmie, hyperosmie - als de kwalitatieve afwijkingen - parosmie (*) en fantosmie (**)." Dr. Herinckx volgde een OSTMR-opleiding aan de hogeschool voor parfumeurs van Parijs, waar ze intussen les geeft. Ze paste de methode aan om ze te kunnen gebruiken op het consult bij patiënten die willen stoppen met roken. Nu komt die hele voorbereiding van pas bij de behandeling van reuk- en smaakstoornissen na covid-19. Een patiënt die covid-19 heeft gehad en voor de eerste keer op consult komt, krijgt een olfactometrie. Daarna vult hij een vragenlijst in over zijn levenskwaliteit en zijn favoriete geuren. In de aanloop naar de echte behandeling is het belangrijk verstorende prikkels te vermijden. Daarom vraagt men de patiënt in de uren daarvoor niet te roken, geen parfum of kauwgum te gebruiken, zijn tanden niet te poetsen, geen koffie, fruitsap of wijn te drinken, en geen chocolade, citrusvruchten of kaas te eten. Hij krijgt oefeningen aangereikt om de luchtstroom naar het neusslijmvlies te optimaliseren. Het eigenlijke protocol bestaat uit vier fasen. "In eerste instantie gebruik ik een reukstof die verband houdt met de voorkeuren van de patiënt. Het kan gaan om bijzondere interessepunten, het beroepsleven of olfactorische herinneringen. Ik beschik over een palet van 80 geurprikkels in verschillende concentraties. Ze beantwoorden aan de geldende chemische en toxicologische normen." "De geurprikkel is zuiver bedoeld om een beleving op te wekken", duidt dr. Herinckx. "Zo heb ik een dierenarts behandeld die de geuren van de boerderij niet meer waarnam. Ik heb haar een bereiding laten ruiken die aan dieren deed denken. Ze was er weg van.""Een depressieve patiënt vertelde me over wandelingen die hij als kind met zijn vader maakte in dennenbossen. Voor hem bereidde ik een geurstof die verwant was met de geur van dennen." "In een tweede fase wordt de geur in detail beschreven, zodat de patiënt de verschillende aspecten ervan leert onthouden en opsommen", vervolgt de NKO-arts. "Neem nu het voorbeeld van het dennenbos. Ik vraag de patiënt zich het bos voor te stellen waarin hij als kind wandelde. Intussen geef ik bijzonderheden over de geur in kwestie. Ik zeg dat de geur weg heeft van terpenen, menthol en resinoïden, en groen en warm is. Zo raakt de patiënt meer en meer met de geur vertrouwd. Hij kan hem herkennen. De herinnering aan zijn vader, het landhuis, enzovoort komt naar boven." "Als het epitheel vernietigd is en de cellen de geuren slecht herkennen, kan parosmie of fantosmie ontstaan. Dan gaan we over tot de derde fase. Er wordt een score vóór en na de oefening opgesteld. Als een persoon kwalijke geuren waarneemt terwijl hij of zij aan een roos ruikt, vraag ik hem of haar zich die kwalijke geur in een flesje voor te stellen, en er stukje bij beetje rozengeur aan toe te voegen tot die laatste de bovenhand krijgt op de abnormale reukperceptie." "Tijdens de vierde fase wordt het verband gelegd met visuele prikkels. Dat versterkt nog de waarneming van geuren. Als iemand zegt dat hij een fijne herinnering heeft aan zijn vakantie in Spanje en de geur van appelsienen, laat ik hem niet alleen die geur opsnuiven, maar toon hem ook een foto van een appelsien of zelfs een stukje oranje papier." "Bij patiënten met smaakstoornissen is het gebruik van gearomatiseerde mondbaden aangewezen. Om bijvoorbeeld de smaak van aardbeien te herstellen, neem ik een oplossing van 10% tot 20% aardbeiaroma in water. De patiënt spoelt hiermee zijn mond. De samenstelling van de vloeistof wordt aangepast naargelang het verdere verloop." "Om de revalidatie te vervolledigen wordt niet alleen de psychologische impact van de reukstoffen ingezet, maar ook hun therapeutische eigenschappen. Bij smaakstoornissen kan bijvoorbeeld monddroogheid optreden. Dat kan men verhelpen door het gebruik van reukprikkels die ervoor bekend staan dat ze de speekselproductie bevorderen." OSTMR biedt dus een gepersonaliseerde aanpak van reukstoornissen, waarbij de behandelaar prikkels selecteert op basis van de noden en mogelijkheden van iedere patiënt afzonderlijk. De methode kan zowel in de spreekkamer als via een teleconsult worden toegepast. In ieder geval is het de bedoeling dat de patiënt de oefeningen op eigen houtje overdoet tussen twee raadplegingen in. Een succes, weet dr. Herinckx: "De methode verbetert de levenskwaliteit van de patiënt vanaf de eerste raadpleging. Mensen reageren er heel positief op. Ze voelen zich geholpen, aangemoedigd en gemotiveerd. Eén patiënt zei zelfs dat ik zijn leven gered had. Wat bewijst dat de reukzin wél belangrijk is."