...

Preventie in de kinderpsychiatrie betekent dat men zo vroeg mogelijk in het leven tussenkomt. Waarom die vroege interventie? "Het tempo van de neurogenese is maximaal in het jonge leven en neemt aanzienlijk af tijdens de latere kinderjaren", legt prof. Côté uit. "Op volwassen leeftijd kan men geen neurogenese meer aantonen. Bij de geboorte worden de hersenen gevormd door de omgeving en de leerprocessen, maar hun potentieel om zich aan te passen aan een veranderende omgeving vermindert drastisch met de leeftijd. Daarom is het jonge leven een opportuniteitsvenster." Men kan daaruit afleiden hoe belangrijk het is om kinderen met warmte te omringen, zodat hun cognitief potentieel zich zo goed mogelijk kan ontwikkelen. Prof. Côté wijst op het belang van het limbisch systeem, zetel van de emoties. "De omgeving moet aandacht hebben voor de emoties van het kind. Indien nodig, moet men het geruststellen, zodat het op de juiste manier met emoties leert omgaan. De lagere hersencentra wekken reacties op, terwijl de hogere centra die moduleren, zodat het gedrag redelijk blijft. Bij een kind van vijf jaar bestaat dat soort interactie niet. Als opvoeder moeten we dus empathisch en begripvol kunnen optreden." Het nut van preventie tijdens de eerste vijf levensjaren is aangetoond. "En toch investeren de meeste Westerse landen meer in oudere dan in jongere kinderen. De Amerikaanse econoom James Heckman stelt vast dat investeringen in de opvoeding van kinderen een sterkere economische impact hebben als ze in de perinatale periode worden aangeboden. Vaardigheden leiden tot nog meer vaardigheden." Duidelijk is wel dat het rendement het hoogst is voor investeringen in sociaal kwetsbare middens. De gezondheidscrisis heeft geleid tot meer angst en depressie bij zwangere vrouwen. Al eerder hebben talrijke studies en meta-analysen aangetoond dat er een verband bestaat tussen depressie in de perinatale fase bij de moeder en de ontwikkeling van het kind. Psychosociale interventies waarbij advies aan de zwangere vrouw met een verhoogd risico op depressie centraal staat, hebben de hoogste doeltreffendheid. "Omdat dat soort dienstverlening in Canada moeilijk bereikbaar is, hebben we een systeem uitgedokterd om alsnog steun te verlenen tegen een lage kostprijs", aldus prof. Côté. De Canadezen ontwierpen een leerprogramma op afstand om de mentale gezondheid van toekomstige ouders te verbeteren. Fundamenteel gaat het om een cognitieve gedragstherapie, waarbij men de ouders ertoe aanzet een deel van hun tijd gericht op een aangename manier te spenderen en met elkaar te communiceren. Ze leren hoe gedachten de gemoedsgesteldheid beïnvloeden. "De resultaten van interventies die zuiver online plaatsvinden, zijn bescheiden, omdat er te veel motivatie vanwege de ouders wordt gevergd, wat zeker moeilijk ligt als ze depressief zijn", gaat ze verder. "Telefonisch contact versterkt de inzet van de ouders en daardoor mogelijk de doeltreffendheid van het programma. Depressieve moeders kunnen maar moeilijk voor zichzelf zorgen. Daarom is het belangrijk al tijdens de prenatale fase in te grijpen." Bij kinderen treedt schadelijke stress op als ze aankijken tegen ernstige, frequente of langdurige tegenslagen (lichamelijk of psychisch geweld, economische en familiale moeilijkheden, ...), en steun door volwassenen achterwege blijft. Tijdens de pandemie waren de grootste slachtoffers de kinderen die in een ongunstig midden leefden. "Verschillende studies tonen aan dat opvang in de kleuterklas ervoor kan zorgen dat kinderen later meer gelijke kansen krijgen. Kinderen van depressieve moeders die naar de kleuterschool gaan, hebben minder emotionele problemen. Het kleuteronderwijs beperkt ook het risico op gedragsstoornissen op korte en langere termijn", stipt ze aan. Sylvana Côté merkt op dat de schattingen rond de incidentie en prevalentie van angst en depressie bij kinderen hoger werden naarmate de pandemie vorderde. "Men moet zich echter hoeden voor overschatting. Hoe minder goed de studies werden uitgevoerd, hoe hoger de schattingen waren. Hoogkwalitatieve studies geven een toename met 12% aan, minder goede studies maken gewag van 22%." Ook hier is preventie mogelijk: "Onderzoek heeft aangetoond dat angst, depressie en gedragsproblemen bij kinderen het minst uitgesproken waren in gezinnen die regelmaat inbouwden. Regelmaat is extra belangrijk in woelige omstandigheden. Standvastige en voorspelbare routines moeten worden ontwikkeld rond het werk voor school, slaap, schermgebruik en lichaamsbeweging." Ook dit is extra belangrijk voor sociaal kwetsbare gezinnen.