De dynastie Francken

Het overzicht van de 'dynastie' Francken overspant vier generaties. Van de pater familias, Nicolaes Francken, is alleen geweten dat hij zelf kunstschilder was maar tot dusver werd geen enkel schilderij aan hem toegeschreven. We weten wel hoe hij eruit zag omdat een van zijn nazaten, Frans II Francken, hem als figurant een plaats gaf in een van zijn schilderijen.Nicolaes Francken is geboren rond 1520 in Herentals en had vier zonen, waarvan er drie kunstenaar zijn geworden: Frans I, Hiëronymus I en Ambrosius I. Frans en Ambrosius gingen in Antwerpen in de leer bij Frans Floris en richtten er een eigen kunstenaarsatelier op, Hiëronymus trok naar Parijs. Dat deze schilders algauw een stevige reputatie opbouwden, op de sociale ladder klommen en zeer gewaardeerd werden onder kunstenaars mag blijken uit het feit dat Rubens een prachtig portret schilderde van Frans I Francken, terwijl Hiëronymus I hofschilder werd van de Franse koningen Henry III en IV. Een van zijn werken, De adoratie van de herders uit 1585, hing trouwens in de Notre-Dame kathedraal van Parijs en bleef gelukkig gespaard bij de brand van 2019. Dit prachtwerk is nu te zien in Cassel.Waar de generatie van Frans I vooral gekend is voor zijn religieuze retabels, zal de volgende generatie het over een andere boeg gooien. Vaandeldrager van de Francken dynastie wordt Frans II (1581-1642) die zich naast religieuze onderwerpen vooral zal toeleggen op wereldse schilderijtjes van kleiner formaat, bestemd voor de upperclass burgerij van Antwerpen (en de rest van Europa). Hij wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste schilder van de Francken dynastie. De werken van zijn hand die in Cassel getoond worden zijn uitmuntend qua picturale uitwerking, fascinerend qua vormgeving, intrigerend qua inhoud. Frans II wordt dan ook beschouwd als een intellectueel onder de schilders, of zoals dat heet, een pictor doctus. Het onderwerp van zijn schilderijen vormt vaak een rebus die enerzijds getuigt van de eruditie van de kunstschilder, maar de koper ook in staat stelt om zijn gasten te overbluffen met zijn kennis. Zie onder meer het meesterwerk van Frans II Francken, uit Boston overgevlogen voor deze tentoonstelling, dat een licht werpt op het eeuwige ' Dilemma van de mens: de keuze tussen deugd en ondeugd'. Het schilderij leest als een roman, mits enige (voor)kennis van zaken. Verder worden op de tentoonstelling enkele interessante thema's aangesneden. De samenwerking tussen diverse artiesten die elk hun specialiteit hadden, is een van die aparte hoofdstukken op de expo. De ene schilderde landschappen, de andere was gespecialiseerd in architectuur, of in bloemen... Het atelier van Frans II Francken deed een beroep op kunstenaars van diverse slag - Abraham Govaerts, Joos II de Momper, Gijsbrecht Leytens of Paul Vredeman de Vries - om de achtergronden te schilderen bijvoorbeeld. Waarop Frans II dan hoogst persoonlijk de figuren aanbracht en de finishing touch leverde. Met Frans II bereikte het kunstenaarsgeslacht Francken zijn hoogtepunt. In de 17de eeuw kocht de burgerij massaal kunstwerken om de woningen op te smukken en vooral om indruk te maken op vrienden en zakelijke concurrenten. Liever dan religieuze taferelen kozen zij voor nieuwe genres, zoals bijvoorbeeld het rariteitenkabinet of het kunstenaarsatelier. Die schilderijen geven ons ook een beeld van hoe het er precies aan toeging in deze toonzalen van kunst waar de kandidaat-koper met vele égards ontvangen werd. Met figuren als Rubens en Jordaens beleefde Antwerpen in die periode ook zijn hoogtepunt als draaischijf van de internationale kunsthandel. Maak van de gelegenhed gebruik om ook de vaste collectie van het Musée de Flandre te bekijken. Naast oude Vlaamse kunst vindt u er ook verrassende interventies van hedendaagse kunstenaars als Wim Delvoye en Jan Fabre.