...
Tijdens de middeleeuwen worden we geconfronteerd met de pest, een zoönose die van de 14de tot en met de 19de eeuw in Europa epidemisch en zelfs pandemisch voorkwam en tussen 1347 en 1351 zowat een derde deel van alle Europeanen, destijds enkele tientallen miljoenen mensen, doodde. Nu vormt de ziekte geen probleem meer omdat zij snel en effectief bestreden kan worden met behulp van klassieke antibiotica, zoals tetracycline en doxycycline.Bij de pest gaat het om de overdracht door vlooien die met de bacterie besmet zijn. Een andere besmettingsroute is via aerosolen, minuscule druppels die in de lucht zweven wanneer een besmet persoon zou hoesten, niezen of luid spreken: dat laatste is ons niet zo onbekend! In de 18de eeuw, zo leren we, bestonden er strenge quarantaines met als doel de pest in te dijken. Wie om een of andere reden toch buiten moest, moest in het bezit zijn van een certificaat dat toelating verleende om zich te verplaatsen. Op Twitter publiceerde recent Jérémie Ferrer-Bartomeu, doctor in de geschiedenis en docent-onderzoeker aan de Universiteit van Neuchâtel, een afbeelding van zo'n reiscertificaat zoals het in 1720 tijdens de pestepidemie werd uitgereikt. Het document vertoont interessante overeenkomsten met de huidige verplaatsingsattesten die in bepaalde landen in voege waren en zijn als gevolg van de covid-19- epidemie. Tot zijn eigen verbazing kreeg het bericht van de Zwitserse historicus zo'n 2.000 likes en 950 retweets. Het document trok immers de aandacht omdat het op verschillende punten lijkt op het reiscertificaat dat in deze coronatijden tot voor kort verplicht was in Frankrijk. Alleen waren de gevolgen bij een overtreding van het reisverbod in die tijd iets strenger dan anno 2020. De 130 euro boete die men in Frankrijk riskeert, zelfs de 250 boete die in België in zwang is, zijn een lachertje in vergelijking met de doodstraf die de Fransen hanteerden bij overtreding van de regels. Het certificaat dateert van 4 november 1720, en is opgesteld op een moment dat in het zuiden van Frankrijk een pestepidemie woedde, bekend als de pest van Marseille. Meer dan 100.000 mensen kwamen toen om. De ziekte werd binnen- gebracht door een schip dat uit Syrië kwam en in Marseille aanmeerde op 25 mei 1720. Niet-tegenstaande de quarantainemaatregelen voor de bemanning en de lading, kon de ziekte zich als gevolg van onvoldoende controle in de stad verspreiden. Ook iets dat ons niet onbekend voorkomt! Het gepubliceerde document gaf een zekere Alexandre Coulomb, een 28-jarige man van middelmatige lengte met kastanjebruin haar, toestemming om Remoulins in de Gard, arrondissement Nîmes, "ou il n'y a aucun soupçon de Mal Contagieux" te verlaten om zich te verplaatsen naar Blauzac, ongeveer 30 kilometer verder. De ondertekenaar, rechter-consul Fabre, "bidt degenen tot wie gebeden moet worden" om de jongeman op zijn reis vrije doorgang te verlenen. Net als bij het reisverbod dat recent in voege was in Frankrijk, is het formulier uit 1720 deels gedrukt en deels handgeschreven. Jérémie Ferrer-Bartomeu wijst erop dat de gedetailleerde informatie die het document bevatte - de lengte en de haarkleur van de persoon in kwestie werden goed gespecificeerd - de bezitter ervan in staat moest stellen zich bij een controle duidelijk te identificeren. Het certificaat, geïllustreerd met het wapen van de stad Remoulins, was inderdaad essentieel - letterlijk 'van levensbelang' - voor de persoon die zich diende te verplaatsen. De repressie was immers bijzonder streng in de 18de eeuw en wie zich zonder 'reispas' toch op straat begaf, riskeerde er zijn hachje bij.