'Burn-out en PTSS zijn vergelijkbare syndromen'

Voor professor Lode Godderis (KU Leuven) zijn "burn-out en posttraumatische stressstoornis twee syndromen die men kan toeschrijven aan externe oorzaken van stress. Ze delen gemeenschappelijke mechanismen, gevolgen en mogelijke interventies". De professor wijst erop dat er nog altijd geen diagnostische criteria of erkende klinische richtlijnen zijn voor het diagnosticeren van burn-out in de klinische praktijk. In mei 2019 publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) een bijgewerkte versie van de ICD-11 en classificeerde ze burn-out als een 'werkgerelateerd fenomeen' - en dus geen medische diagnose. De WGO erkent burn-out als een syndroom ten gevolge van chronische stress op het werk, gekenmerkt door drie dimensies: een gevoel van fysieke of mentale uitputting, depersonalisatie of grotere mentale afstand en cynisme in relatie tot het werk en verminderde beroepsgeschiktheid. "Daarom wordt een burn-out in de praktijk vooral geëvalueerd aan de hand van klachten, eventueel met ondersteuning van instrumenten zoals de Maslach Burnout Inventory (MBI) of recenter de Burnout Assessment Tool (BAT). Men mag wel niet vergeten dat deze tools geen diagnostische instrumenten zijn. Daardoor blijft het onderscheid tussen burn-out en depressie in de praktijk moeilijk". Lode Godderis wijst erop dat depressie, in tegenstelling tot burn-out, al tientallen jaren erkend wordt als een psychische stoornis. De nieuwste versie van de DSM onderscheidt verschillende soorten depressieve stoornissen, allemaal gedefinieerd door specifieke criteria. Een zware depressie wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van minstens één van de twee hoofdsymptomen: depressieve stemming en anhedonie of verlies van interesse en plezier. Dat gaat gepaard met minstens vier van de zeven aanvullende symptomen: verminderde of toegenomen eetlust en/of gewichtsverlies, slapeloosheid of hypersomnie, rusteloosheid of psychomotorische achterstand, vermoeidheid of verlies van energie, gevoelens van waardeloosheid en/of schuldgevoelens, verminderde concentratie of besluitvaardigheid en zelfdodingsgedachten. Om ze te diagnosticeren, moeten de symptomen minstens twee weken aanhouden en het functioneren ernstig beïnvloeden. In de praktijk wordt depressie klinisch vastgesteld op basis van DSM-criteria, al dan niet aan de hand van hulpinstrumenten, aldus de professor. Kijkend naar de definities en symptomen, is de overlap tussen burn-out en depressie duidelijk, wat de differentiaaldiagnose bemoeilijkt. Uitputting, vermoeidheid en energieverlies - essentiële dimensies van een burn-out - worden in de officiële DSM-criteria bijvoorbeeld ook beschreven als symptomen van depressie. "Dat is niet onlogisch, want uitputting beïnvloedt het humeur en vice versa. Daarom gaan er stemmen op om burn-out en depressie als verwante aandoeningen te beschouwen. Sommige studies lijken inderdaad te suggereren dat een burn-out kan leiden tot een depressie, maar dit kan zeker niet veralgemeend worden" , onderstreept prof. Godderis. "Er zijn belangrijke contextuele verschillen, waarbij een burn-out uitsluitend werkgerelateerd is en een depressie meer generiek is en betrekking heeft op alle aspecten van het leven. Die belangrijke verschillen helpen bij de differentiële diagnose. Burn-out en depressie zijn langdurige aandoeningen, in tegenstelling tot stress en overwerk, die tijdelijk van aard zijn. Een burn-out wordt gekenmerkt door fysieke én mentale uitputting en is daarom een energiestoornis. De patiënt 'kan niet meer'. De tank is leeg, functioneren op het werk lukt niet langer. Vaak wil de patiënt nog wel, maar kan hij niet meer. Ook emoties en gedachten (problemen met concentratie en geheugen) zijn vaak verstoord". Een burn-out ontwikkelt zich meestal in de loop van maanden, maar kan ook acuut opduiken bij de patiënt die het niet ziet aankomen. Terwijl een burn-out een energiestoornis is, is depressie meer een stemmingsstoornis. "De patiënt voelt zich ontoereikend en waardeloos, en heeft de zin en interesse in het leven verloren. Een van de belangrijkste symptomen van depressie, anhedonie, is bij burn-out doorgaans niet aanwezig. Het is dan ook een van de belangrijkste onderscheidende kenmerken", zegt Godderis. Depressie treft veel levensgebieden, niet in de eerste plaats het werk zoals bij een burn-out. Ook in dit geval worden de methoden gebruikt die ontwikkeld werden voor de behandeling van soldaten die terugkeren uit de strijd. Dit in combinatie met methoden ontwikkeld voor het 'gewone leven', dat ook een externe oorzaak van stress is.