...
Saint-Aubin-d'Écrosville, temidden van graan- en vlasvelden, is een typisch Franse dorpje: een kerk, de dorpsschool, een pleintje en wat huizen, meer is het niet. En toch is hier medische geschiedenis geschreven. Achter de lange gevel op het dorpsplein zijn decennialang mallen geproduceerd voor de befaamde anatomische modellen van dr. Auzoux. "In de fabriek werkten 50 tot 60 mensen: mallenmakers, degenen die assembleerden, de schilders. Voor een landelijk dorp als Saint-Aubin was dat een flinke onderneming," leer ik.Het is geen toeval dat l'Entreprise Auzoux in Saint-Aubin-d'Écrosville was gevestigd: Dokter Louis Auzoux is hier geboren en heeft op de gemeentelijke begraafplaats zijn laatste rustplaats gevonden. Op de familietombe ontdekken we na enig zoeken de grafplaat van wijlen dr. Louis. Vanuit de fabriek vertrokken de modellen naar klanten wereldwijd, medische onderwijsinstellingen, én naar de winkel in Parijs waar de modellen uit papier maché werden gepresenteerd aan een stedelijk publiek. Eind vorige eeuw is aan het verhaal een eind gekomen. Sedertdien staat het fabriekspand leeg en hangt er een bordje 'te koop'. "Ik wou het zelf kopen en renoveren," zegt Melle Dubois, conservatrice van het museum in Le Neubourg. "Maar mijn budget was ontoereikend. Men wil er nu wooneenheden van maken."Het standbeeld met de buste van dr. Auzoux tegen de gevel is de enige nog resterende getuige van een roemrijk verleden. Dat het standbeeld mede door een gift van de toenmalige Braziliaanse keizer Pedro II is gefinancierd, illustreert de faam van de arts.Voor het vervolg van het verhaal gaan we naar het Musée de l'Echorché d'Anatomie in Le Neubourg. Dat stadje en de hele regio is een wereldtopper voor de productie van vlas en daarin spelen immigranten uit (West-) Vlaanderen nog steeds een belangrijke rol, verneem ik. Maar dat is stof voor een ander verhaal. Hier staat dr. Auzoux centraal. "Als jonge arts (afgestudeerd in 1822) was Louis Auzoux gefascineerd door de menselijke anatomie. Het gebrek aan menselijk studiemateriaal deed hem nadenken over een andere manier om anatomische modellen te maken voor toekomstige artsen," dixit conservatrice Dubois. "Voorheen werden modellen gemaakt uit onder meer hout en was, maar die waren onpraktisch en niet demonteerbaar. Toen in het begin van de 19e eeuw de eerste papier-machémodellen opdoken - een goedkoper materiaal dan was - borduurde Auzoux daarop voort. Zijn eerste (demonteerbare) modellen uit de jaren 1820 waren meteen een eclatant succes." Het advies van de Académie Royale om voor elke museumstad een model te kopen gaf de Entreprise Auzoux een vliegende start. Maar waarin schuilt precies het geheim van deze modellen? In het museum liggen de ingrediënten van de 'pâte Auzoux' uitgestald: papier (in meerdere lagen), vlasvezels, (vis)lijm, kalkpoeder en kurk als geheim bindmiddel vormden de basis. Die werd in loden bassins samengeperst tot het model. Nadien volgden de fasen van drogen, bij- en afwerken, aanbrengen van aders en zenuwbanen, en schilderen - een tijdrovend proces. "Een levensgroot menselijk model maken, duurde drie maand."Naast de menselijke modellen en organen is dr. Auzoux vrij snel, evenzeer met een educatief oogmerk, modellen van de meest uiteenlopende dieren en planten gaan maken. Van slakken of bloemen tot paarden ("elke school voor veeartsen wilde er één") of zelfs gorilla's (Museum Boerhaave in Leiden heeft er één). Ook in medische musea in eigen land is dr. Auzoux present. Melle Dubois: "Hoeveel stukken in al die jaren in Saint-Aubin zijn gemaakt, weten we niet. Het gaat wellicht om duizenden stukken. En die gesigneerde Auzoux-modellen zijn intussen gegeerde collector's items."