Als de patiënt het niet meer alleen kan

Vanuit onze huidige opvattingen rond de eerbied voor de persoon, is het eigenlijk niet meer dan normaal: er bestaat een wettelijk kader waarbinnen iemand met een beginnende dementie zelf het beheer van zijn bezittingen en belangen kan regelen, in het vooruitzicht van het ziektestadium waarbij hij niet meer wilsbekwaam zal zijn.Het gaat om een buitengerechtelijke maatregel - omdat er geen juridische instanties aan te pas komen -, die wordt bestempeld als zorgvolmacht. De mandaterende persoon (of lastgever) kan hierbij verschillende bevoegdheden toekennen, overigens aan verschillende personen, die de hen toegewezen bevoegdheden aanvaarden (lasthebber(s)) - het gaat dus om een overeenkomst. De lastgeving kan zeer beperkt zijn, maar ook zeer ruim. De lasthebbers kunnen de opdracht krijgen rekeningen te beheren, maar ook op een welomschreven ogenblik onroerend goed te verkopen. De bevoegdheden kunnen worden toegewezen aan de hand van een informeel document. Meester Langerock beveelt echter aan hiervoor samen te werken met een notaris. Het is immers belangrijk dat het document zo volledig mogelijk toelichtingen geeft, om te vermijden dat er achteraf bevoegdheden blijken te zijn die de lastgever niet meer kan opnemen, maar in de overeenkomst ontbreken. Een professionele formulering van de tekst schept bovendien de meeste duidelijkheid. En ten slotte nog dit: om rechtsgeldig te zijn, moet de zorgvolmacht geregistreerd worden bij een officiële instantie, het Centraal Register voor Lastgevingen. Voor de betrokkenen is het comfortabel als de notaris die registratie op zich neemt.Een zorgvolmacht kan in een verdere fase gewijzigd of aangevuld worden. Althans zolang de persoon wilsbekwaam wordt geacht en er geen bewindvoerder is aangesteld. Het aanduiden van een bewindvoerder is een gerechtelijke procedure. Met een deskundig opgestelde zorgvolmacht kan ze vermeden worden, maar in een aantal situaties dringt ze zich op. Een nadeel van de zorgvolmacht is dat er geen rechterlijk toezicht is op het correcte uitvoeren ervan. Om die reden kan de lastgever zelf in zijn zorgvolmacht aanstippen dat een aantal bevoegdheden alsnog door een gerechtelijk aangestelde bewindvoerder moeten worden opgenomen. Een andere reden waarom men overstapt op de gerechtelijke procedure, is dat de lasthebbers het niet langer eens zijn over het uitvoeren van bepaalde aspecten inherent aan de zorgvolmacht. Iedere belanghebbende kan een verzoek tot bewindvoering indienen. Dat kunnen de naasten zijn, maar ook bijvoorbeeld het woonzorgcentrum. "Het gebeurt zelfs vaak dat het verzoek uitgaat van het woonzorgcentrum, omdat ze er daar zeker van willen zijn dat ze hun geld krijgen", weet Erik Langerock. Het verzoek tot gerechtelijke bescherming moet schriftelijk worden ingediend bij de vrederechter van het kanton waar de te beschermen persoon woont. Het omschrijft onder andere de sociale situatie en de bezittingen van de te beschermen persoon, alsook zijn sociaal netwerk. Dat maakt het voor de vrederechter mogelijk als bewindvoerder die persoon aan te duiden die het dichtst bij de te beschermen persoon staat.Typevoorbeelden/formulieren voor het indienen van een verzoek tot gerechtelijke bescherming zijn op het internet beschikbaar, onder andere bij www. tribunaux-rechtbanken.be. Het verzoekschrift gaat vergezeld van een attest van wilsonbekwaamheid, opgesteld door een arts die niet met de te beschermen persoon verwant is. Wilsonbekwaamheid is immers een opschortende voorwaarde voor het aanvragen van gerechtelijke bescherming. Voor het medisch attest is een standaardformulier voorhanden op de internetsite van de FOD Justitie.Het formulier geeft aan dat de arts aan zijn attest alle bijlagen kan toevoegen die hij nuttig acht om de mogelijkheden en beperkingen van de patiënt nauwkeurig te omschrijven. De bewindvoering betreft immers een beperkt aantal bevoegdheden, die door de vrederechter op maat worden vastgelegd naargelang van de noden. In ieder geval kan de bewindvoerder een aantal beslissingen slechts nemen na voorafgaand overleg met de vrederechter, zoals het afsluiten van een lening namens de beschermde persoon. De beslissing om een bewindvoerder te laten optreden, wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. "In principe wordt iedereen geacht te weten wat er in het Belgisch Staatsblad verschijnt", merkt meester Langerock op. De realiteit is anders. Maar dat neemt niet weg dat een transactie met een dementerende patiënt door de rechtbank nietig kan worden verklaard als blijkt dat die transactie eigenlijk onder de bevoegdheid van de bewindvoerder valt. Dit beschermt de dementerende persoon tegen beslissingen waarvan hij de reikwijdte niet kan inschatten.