Rembert Dodoens als arts en wetenschapper

Rembert Dodoens, ook bekend als Rembertus Dodanaeus, werd op 29 juni 1517 geboren in Mechelen. Zijn vader, Denys Dodoens, geneesheer te Mechelen had in Leuven gestudeerd. Zijn moeder Ursule Roelants was verwant aan de bekende Mechelse stadsgeneesheer Joachim Roelants. Deze Roelants was de lijfarts van Margaretha van Oostenrijk (1480-1530). Wanneer Margaretha in 1530 overlijdt staat vader Denys Dodoens aan haar sterfbed.Rembert begon zijn opleiding aan de Mechelse Grootschool. Nadien studeerde hij aan het fameuze Collegium Trilingue te Leuven. Dit Drietalen College was opgericht met een deel van de erfenis van Hieronymus van Busleyden, raadsheer van de Grote Raad van Mechelen. De begeesterend kracht achter het college was niemand minder dan Erasmus van Rotterdam, die ernaar streefde de jonge studenten te bekwamen in Latijn, Grieks en Hebreeuws opdat ze in staat zouden zijn de oude teksten zoveel mogelijk te lezen in de oorspronkelijke taal. In diezelfde periode studeerden ook andere grote mannen zoals onder meer Andreas Vesalius aan het college. KosmologieReeds op 10 september 1536 slaagde Rembert Dodoens als licentiaat geneeskunde (alumnus Lovaniensis). Hij was amper 19 jaar. Of hij, zoals soms beweerd wordt, in 1538 de doctorstitel behaalde is verre van zeker. Zijn naam staat in elk geval niet vermeld in de Fasti Academici. Tijdens zijn verblijf in Leuven had Dodoens ook kosmografie gevolgd bij Gemma Frisius (1508-1555). Zijn eerste publicatie Cosmographia in astronomiam et geographiam isagoge was trouwens bedoeld om geleerden vertrouwd te maken met de eenvoudige principes van kosmologie. In dit werk vermeldt hij meerdere keren het werk van Nicolaas Copernicus (1473-1543), de renaissancevader van het heliocentrisme. Later in Leiden (1584) zal hij De sphaera publiceren als verbeterde versie van zijn Cosmographia isagoge. In 1541 werd Dodoens ook stadsgeneesheer in zijn geboortestad en deze functie zou hij gedurende 33 jaren waarnemen. Hij woonde er aanvankelijk in de Lange Schipstraat, nadien in de Augustijnenstraat. Dodoens is tweemaal gehuwd: eerst met Kathelijne De Bruyn (1539) en later met Maria Saerinen (1576). Hij werd snel een arts van goede faam. Rond in 1557 werd hem een leerstoel aangeboden in Leuven om geneeskunde te doceren. Hij ging er echter niet op in omwille van een conflict over zijn loon. Een aanstelling tot lijfarts van Philips II gaat evenmin niet door. Alva wilde de invloed uit de Nederlanden aan het hof inperken. Van 1575 tot 1578 werd Rembert Dodoens wel lijfarts van Maximiliaan II, keizer van het Heilige Roomse Rijk. Hij zal hiervoor trouwens worden geridderd. Maar wanneer Dodoens later in dienst komt van Maximiliaans zoon, Rudolf II, zal hij deze verzoeken zijn ambt te mogen neerleggen. Op 15 december 1582 werd Dodoens benoemd tot professor ordinarius voor (inwendige) geneeskunde aan de jonge Universiteit van Leiden.Leidse universiteitOngetwijfeld betekende de stichting van de Leidse universiteit een belangrijke mijlpaal in de beoefening van de medische wetenschap in de Lage Landen. Gedurende de eerste jaren nochtans had de faculteit geneeskunde enige moeilijkheden. Het was voor de curatoren blijkbaar niet makkelijk om goede titularissen aan te trekken. Maar later lukte dat wel. Weldra had men tussen de hoogleraren grote geleerden waarvan er een aantal afkomstig was van het Zuiden. Ook botanica maakte een belangrijk deel uit van het medisch onderwijs. Op 15 december 1582 werd onze Rembert Dodoens hiervoor benoemd. Daar zal hij, mogelijk bekeerd tot het protestantisme, ook overlijden op 10 maart 1585. Hij ligt aldaar begraven in de Pieterskerk. De renaissancemens Rembert Dodoens mag zonder twijfel beschouwd worden als een van onze grootste wetenschappers. Hij was een bekwaam arts die zijn kennis van de plantkunde optimaal gebruikte om zijn patiënten te verzorgen. Terecht mag hij beschouwd worden als de grondlegger van de botanica. Carolus Linnaeus heeft het plantengeslacht Dodonaea behorend tot de Sapindaceae naar hem vernoemd. Dodoens kreeg een standbeeld in de Mechelse Kruidentuin. Guy Gilias, Cornelis van Tilburg & Vincent Van Roy (Red.), Rembert Dodoens. Een zestiende-eeuwse kruidenwetenschapper, zijn tijd- en vakgenoten en zijn betekenis. Antwerpen-Apeldoorn. Garant 2017, ca. 135 blz., geïllustreerd, vierkleurendruk, verschijnt 12 juni, 23 euro.Op 10 en 11 juni organiseert de Kering voor de Geschiedenis van de Farmacie Benelux in het Lamot Congrescentrum Mechelen een tweedaags congres rond de figuur van Rembert Dodoens. www.kringbenelux.eu