...

De scenografie, ontworpen door het collectief Le Muséotrope, is geïnspireerd op de wereld van de laboratoria. Het meubilair en de grafische vormgeving volgen een chronologische ontwikkeling, van het tracé van een eenvoudig zandpad in het Neolithicum tot de tegels van moderne labotafels. Grootschalige verlichting, in de vorm van bekers, kolven of reageerbuizen, accentueert de objecten. De warme pastelkleuren doen denken aan de zorg. Bij elk deel van de tentoonstelling kan je een grafisch richtpunt vinden dat de besmettingsroute van de behandelde epidemie illustreert: een Romeins schip, een 19de eeuwse waterpomp, een soldaat tijdens de Grote Oorlog of een verliefd stel vandaag de dag. Om bezoekers te helpen epidemieën door de eeuwen heen beter te begrijpen, biedt de tentoonstelling ook een overzicht van epidemiologisch en historisch onderzoek. Kaarten van de belangrijkste behandelde epidemieën en bijhorende 'infofiches' doorkruisen de rondleiding en documenteren de oorsprong en verspreiding van de epidemieën. Geluids- en audiovisuele capsules wekken eveneens de nieuwsgierigheid van bezoekers.Toen covid-19 in 2020 ons leven binnendrong, herinnerde het ons eraan dat onze samenleving al duizenden jaren met epidemieën leeft.De pest, al bekend in het Byzantijnse Rijk in de 6de eeuw onder het bewind van Justinianus, is een van de epidemieën die tentoongesteld wordt. De tweede golf bereikte het Europese continent tussen 1347 en 1352 en vaagde tussen 30% en 60% van de bevolking weg. Terugkerende golven van de 'Zwarte Dood' tekenden Europa tot in de 18de eeuw.Tussen de 14de en de 18de eeuw werden maatregelen genomen: pestlijders moesten worden aangegeven en geïsoleerd, mensen mochten niet meer vluchten en lijken moesten worden verwijderd. De schilder Michel Serre was een van de getuigen van de epidemie van 1720 in Marseille. Zijn schilderij herinnert eraan dat tijdens een epidemie mensen onderaan de sociale ladder de meest riskante taken op zich namen. Zo ook de galeislaven, die werden opgeroepen om de lijken in de toren te gooien die als graf werd gebruikt.In een poging om zin te geven aan de collectieve rampen die de opeenvolgende pestgolven toch waren, werden magische en religieuze praktijken toegevoegd aan gezondheidsmaatregelen. Ter illustratie een standbeeld van de Heilige Rochus en van de Zwarte Madonna in Le Puy-en-Velay. Maar omdat de pest als een goddelijke straf werd beschouwd, waren deze handelingen van devotie niet voldoende. Men duidde zondebokken aan die schuldig werden geacht aan de zonden van de gemeenschap. Onder hen de Joden, wier beproeving in 1349 werd bewaard in een prent van Émile Schweitzer. Ook bepaalde vrouwen werden als heksen aangewezen en naar de brandstapel gestuurd.Vanaf de 16de eeuw voerden wetenschappers een breed debat over de vraag of de pest werd verspreid door met miasma besmette lucht (zoals geïllustreerd door een rookkachel op een straathoek) of door rechtstreekse besmetting tussen lichamen (een chirurgie- tas met cauterisatie-instrumenten met een lang handvat). Artsen werden daarnaast ook belangrijke figuren in het beheer van de pestepidemieën (Koch, Yersin,...). Sommigen specialiseerden zich in gezondheidstoezicht, terwijl anderen tegengif aanraadden dat door apothekers werd gemaakt (een prachtige farmacopee uit de 19de eeuw).Dankzij de samenwerking van archeologen, moleculair biologen en historici weten we nu meer over de Zwarte Dood en de naschokken ervan. Een aantal vragen blijft echter onbeantwoord, wat aanleiding geeft tot complex wetenschappelijk onderzoek, met name naar de rol van klimaatverandering bij de verspreiding van de pest - en het verband met de verspreiding van besmette knaagdieren. De tentoonstelling laat aan de hand van een geluids- document en de overblijfselen van een opgezette marmot zien dat dit knaagdier - na de kleine ijstijd tussen de 16de en het einde van de 19de eeuw - naar de valleien afdaalde en de menselijke bevolking besmette.De tentoonstelling is zeer compleet, luchtig en welbespraakt in het belichten van de historische, wetenschappelijke, medische (een voorbeeld hiervan is de spectaculaire micrografische camera van Emile Roux, de medewerker van Pasteur, die het mogelijk maakte om microben te filmen) en sociaal-culturele aspecten van epidemieën en pandemieën. Tot slot benadrukt de expo de rol van het verlies aan diversiteit van ecosystemen en de invloed van intensieve veehouderij op de recente verspreiding van bepaalde ziekten naar de mens. De expo vestigt onze aandacht op de intensieve exploitatie van ecosystemen. Deze fascinerende tentoonstelling concludeert dan ook dat er zorg nodig is voor elk levend wezen.