...
De Internationale Dag voor de Geestelijke Gezondheid op 10 oktober werd overschaduwd door de berichten over machtsmisbruik, seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag in de geestelijke gezondheidszorg. De uitzending in het VRT-programma Terzake van 9 oktober zette die problematiek terecht op de maatschappelijke agenda. Overal waar machtsverhoudingen en asymmetrische relaties zijn, bestaat het risico op misbruik van die macht, ook in de geestelijke gezondheidszorg waar mensen op een kwetsbaar moment in hun leven vertrouwen stellen in hulpverleners. Te grote stap Als ze dan toch de stap zetten om te spreken, vinden slachtoffers te vaak te weinig gehoor. De procedure bij de Orde van Geneesheren is weinig transparant in de behandeling van klachten en geeft onvoldoende opvolging, betrokkenheid of erkenning aan het slachtoffer. De stap naar justitie is vaak een (te) moeilijke stap. Directies en hoofdgeneesheren van ziekenhuizen en centra moeten daarom elke klacht ernstig nemen en er gevolg aan geven. Ombudspersonen of -diensten kunnen voor slachtoffers een eerste aanspreekpunt zijn, maar meer specifieke expertise en begeleiding is nodig. Het Meldpunt Misbruik, Geweld en Kindermishandeling (telefoonnummer 1712) is nog te weinig bekend maar is wel een beloftevol initiatief om slachtoffers laagdrempelig de hand te reiken, te informeren en te begeleiden in verdere stappen: erkenning, hulp en ondersteuning, beëindiging van het misbruik, herstelbemiddeling, schadevergoeding en eventueel een burger- en/of strafrechtelijke procedure. Als beroepsgroep steunen we die initiatieven en willen we bijdragen aan openheid en transparantie waarbij klachten en slachtoffers ernstig genomen worden. Spijt uitdrukken De deontologie zoals uitgewerkt door de Orde van Geneesheren, interne ethische of deontologische codes en de persoonlijke ethiek van elke hulpverlener zijn essentieel maar volstaan niet. Het geweten kan falen of tekort schieten, en regels en codes kunnen duidelijk maken wat niet kan, maar helpen onvoldoende om subtieler grensoverschrijdend gedrag in een vroeg stadium te voorkomen. Omgaan met grenzen in de vertrouwelijke context van een hulpverlener-patiënt- relatie is immers bijzonder moeilijk en zelden zwart-wit. Mag de patiënt de hulpverlener bij de voornaam aanspreken? Mag hij hem mailen of bellen? Hoe reageert hij als er buiten de therapie toevallige ontmoetingen zijn? Het vraagt zorgvuldige afweging en daarbij is de toetsing bij een breder team of bij collega's cruciaal. Teamwerking, systematische intervisie of supervisie zijn dan ook preventief, tenminste als ze gebeuren in een open klimaat waarbij moeilijkheden die zich voordoen binnen een vertrouwensrelatie besproken kunnen worden. Deskundigen een plaats geven in die teams kan ook bijdragen aan de preventie van machtsmisbruik. Deze vorm van patiëntenparticipatie houdt in dat ervaringsdeskundigen, die dus zelf in de patiëntpositie gezeten hebben, als volwaardig lid van een team worden opgenomen. Dit maakt deel uit van de hervormingen van de geestelijke gezondheidszorg die aan de gang zijn.