Duitse vorsers hebben de pestbacterie teruggevonden bij een mens die 5000 jaar geleden heeft geleefd

Op het einde van de 19e eeuw zijn menselijke resten ontdekt in de streek Rinnukalns in het noorden van Letland. Het betrof resten van jagers-verzamelaars die 5000 jaar geleden gestorven zijn. Nadien en door de twee Wereldoorlogen waren die skeletten zoekgeraakt. In 2011 werden ze teruggevonden en werd nieuw onderzoek verricht in de zone waar ze waren ontdekt.Vorsers van de Universiteit van Kiel, Duitsland, hebben verschillende stalen waaronder tanden en beenderen van vier jagers-verzamelaars onderzocht. Ze hebben een sequencing van het genoom verricht om een eventuele verwantschap vast te stellen tussen de mensen van wie de resten op die plaats waren aangetroffen. Daarna hebben ze ook bepaalde pathogene bacteriën en virussen opgespoord.Zo hebben ze een stam van Yersinia pestis, de bacterie die de pest veroorzaakt, ontdekt bij een van die mensen, RV 2039 genoemd. Die is dus de eerste mens bij wie achteraf dus een diagnose van pest is gesteld."Die ontdekking is echt een verrassing", zei prof. Ben Krause-Kyora, coauteur van de studie. "Uit analyses van de stam die wij hebben ontdekt, blijkt dat Y. pestis is verschenen na scheiding van zijn voorganger, Y. pseudotuberculosis, ongeveer 7000 jaar geleden, in het begin van het neolithicum, dus 2000 jaar eerder dan wat tot nog toe werd aangenomen."Volgens onderzoek van de resten van RV 2039 is hij waarschijnlijk gestorven aan de pest. De Duitse wetenschappers denken dat die lijn niet zo besmettelijk en virulent was als de middeleeuwse stam en geen sterke daling van de bevolking in het westen van Europa heeft veroorzaakt op het einde van het neolithicum. De geografische distributie en de distributie in de tijd van de enkele prehistorische gevallen van Y. pestis die tot nog toe zijn teruggevonden, stroken meer met unieke zoönotische infecties.Die hypothese wordt bijgetreden door het feit dat RV 2039 bij zijn overlijden op de leeftijd van 20 tot 30 jaar een grote hoeveelheid van de bacterie in zijn bloed had. Onderzoeken bij knaagdieren hebben uitgewezen dat Y. pestis minder virulent is naarmate er een grotere hoeveelheid bacteriën in het bloed zit. De mensen die dicht bij RV 2039 zijn begraven, hadden de bacterie niet. Dat wijst erop dat het niet ging om de zeer besmettelijke longpest. Volgens genetisch onderzoek zou die stam daarna verder zijn geëvolueerd met vorming van de stam die een van de meest verwoestende epidemieën in de geschiedenis van de mens heeft veroorzaakt, de zwarte dood, waaraan wellicht bijna de helft van de Europese bevolking in de middeleeuwen, in het midden van de XIVe eeuw is bezweken. Die stam mist echter een cruciaal element: het gen dat ervoor heeft gezorgd dat vlooien de bacterie konden overdragen. De bacterie veroorzaakte dan de typische builenpest. Transmissie door vlooien vereiste ook het overlijden van de menselijke gastheer, wat betekent dat het verschijnen van het gen mogelijk is uitgemond in een dodelijkere ziekte.Volgens de Duitse vorsers heeft de bacterie er meer dan duizend jaar over gedaan om het vereiste gen te verwerven en de mutaties te ontwikkelen die nodig zijn voor transmissie tussen mensen. Volgens hen werd de jager-verzamelaar waarschijnlijk besmet door de beet van een knaagdier, maar zou hij de ziekte daarna niet hebben overgedragen.(referentie: Cell Reports, 29 juni 2021, doi: 10.1016/j.celrep.2021.109278)