'We zijn vervreemd van onze origine'

Met de toename van gezondheidsklachten als overgewicht, obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziekten, longaandoeningen, ... in hun praktijk, stijgt bij sommige artsen het besef dat deze mee bepaald worden door onze leefomstandigheden.De Schotense huisarts Rhaissa D'haene is daar een van. "Lamentabele luchtkwaliteit, vervuild water, slechte voeding, ... Wij mogen daar als artsen niet langer onze ogen voor sluiten." Dokter D'haene is een van de initiatiefnemers van Artsen voor Duurzaamheid, een jonge beweging van artsen en paramedici die zich gegroepeerd hebben vanuit een gemeenschappelijke bezorgdheid omtrent zowel de gezondheid van hun individuele patiënten/cliënten als de gezondheidstoestand van de aarde.Dat onze eigen individuele gezondheid nauw samenhangt met hoe het momenteel gesteld is met onze planeet, is een verband dat doorgaans niet erg benadrukt wordt, zegt Rhaissa D'haene. Artsen voor Duurzaamheid wil de gezondheid van mens en natuur verbeteren door duurzaam en respectvol gedrag aan te moedigen, onder andere maar vooral op vlak van voeding. "Als je bekijkt wat sommige diabetespatiënten dagelijks eten... En wij maar al onze energie steken in het regelen van hun medicatie, terwijl de basis niet verzorgd is.""Zowat 80 procent van de verwerkte voeding bevat suikers", vervolgt de Lommelse huisarts Staf Henderickx. Artsen voor Duurzaamheid startte als een Schotens initiatief, stilaan verwerft het project meer en meer bekendheid in naburige contreien. Staf Henderickx: "Patiënten die een kankerdiagnose krijgen, stellen zich soms de vraag hoe dat komt. Ik heb toch altijd gezond geleefd, klink het. Veel mensen dénken dat ze er een gezonde leefstijl op na houden."In zijn meest recente boek, Van mammoet tot Big Mac, kijkt dr. Henderickx kritisch naar de geschiedenis van onze voeding. "Neem nu een eenvoudig voorbeeld als ketchup of mayonaise: wie staat er stil bij de hoeveelheden suiker die deze producten bevatten? De voedingsindustrie produceert wat het beste verkoopt, maar dat is daarom niet het gezondste product.""De voedingsindustrie is niet bezig met onze gezondheid, en jammer genoeg interesseert de gezondheidssector zich niet voor voeding", vult Rhaissa D'haene aan. "Zo luidt een quote die ik onlangs las, en dat klopt ook. In onze opleiding hebben wij destijds amper iets geleerd over voeding. Wat ik vandaag weet, is het resultaat van zelfstudie."Staf Henderickx: "In feite zijn we vervreemd van onze origine, van ons oorspronkelijk voedingspatroon. Onze verre voorouders waren jagers-verzamelaars en kenden geen toegevoegde suikers, enkel in fruit. Toevallig wat honing, ja... In onze geïndustrialiseerde samenleving is het natuurlijk onmogelijk om terug te schakelen naar een paleodieet, maar toch is het levensnoodzakelijk om suikers en harde vetten flink te beperken en zoveel mogelijk alles zelf te koken - terug naar grootmoeders keuken, zeg maar."Rhaissa D'haene: "De reguliere geneeskunde is erg gericht op symptoombestrijding. Maar wat is echt 'helpen'? Leer je mensen niet beter hoe ze kunnen vermijden om ziek te worden door leefstijlwijziging en zelfzorg? Moeten we niet veel meer inzetten op het aanpakken van de ziekte in haar oorzaak? Op een bepaald moment heb ik mijn werk als arts in vraag gesteld. De klik is er gekomen toen ik merkte dat er nog artsen waren die breder en dieper durven te kijken. Vaak weten we dat echter niet van elkaar, en doen we gewoon in stilte verder met ons werk. Ik hoop dat we vanuit Artsen voor Duurzaamheid voor die artsen een ondersteuning en inspiratie kunnen betekenen."Belangrijk is om didactisch te werk te gaan, en patiënten niet te culpabiliseren over hun eetgedrag - daarover zijn beide gesprekspartners het eens. Dokter D'haene: "Ik heb een diabetespatiënte wiens insulinebehoefte de laatste maanden drastisch gedaald is. Toen ik haar vroeg hoe ik haar daartoe had aangezet, antwoordde ze: dokter, u zegt mij niet wat ik moet doen, maar u geeft mij de keuze. Ik leg patiënten uit dat ze, om gezonder te worden, hun voeding kunnen aanpassen en meer kunnen bewegen. Ofwel doen ze verder zoals ze bezig zijn met alle gezondheidsproblemen van dien. Zo geef je patiënten daadkracht, je maakt ze zelfredzaam."Neen, natuurlijk moet niet iedereen een BMI van 25 hebben, vindt dr. D'haene. "Je moet ook niet rigide worden. Er zijn patiënten met obesitas bij wie ik niet focus op vermageren omdat ze hun leven lang al een hopeloze strijd voeren tegen de kilo's. Dan is een andere aanpak nodig."De huisarts gelooft dat veel van onze eet- en bij uitbreiding leefgewoonten voortkomen uit het type maatschappij waarin we leven, met het klassieke tweeverdienersgezin. Rhaissa D'haene: "Je leert iemand kennen, nadien volgen kinderen, een huis - vaak veel groter dan nodig waardoor we verplicht zijn om fulltime en met twee te blijven werken. De avonden en weekends zitten overvol, er is weinig tijd om te koken, ... Een kant-en-klaar pizza lijkt dan een makkelijke oplossing."Staf Henderickx beaamt. "Eigenlijk willen we allemaal gelukkig zijn, het is daar dat gezondheid om draait. Alleen spiegelen mensen geluk altijd aan de materiële standaard van de maatschappij waarin ze leven."(Lees verder onder de foto.)Hoe willen Artsen voor Duurzaamheid deze visie nu aan de man - patiënt/cliënt - brengen? Door individuele contacten, ja, maar ook op collectief niveau via interactieve lezingen, workshops, filmvertoningen, de verspreiding van informatiefolders, .... "Als meer en meer mensen overtuigd geraken van het belang van onze missie en visie, zullen zij hun gedrag veranderen waardoor er een groter draagvlak zal ontstaan voor maatregelen op politiek niveau", gelooft Rhaissa D'haene."Al zal het geen gemakkelijke strijd zijn", merkt Staf Henderickx op. "De krachten die hiertegenover staan, zijn heel sterk. Denk maar aan de tsunami van reclame die de voedings- en farma-industrie produceren." Volgens de huisarts-auteur moet de overheid het probleem bij de bron aanpakken, door bijvoorbeeld suikers uit voedingsproducten te bannen. "Mensen taxeren (door bv. een suiker- en/of frisdrank - taks, nvdr) heeft echter geen zin. In Zweden en Finland krijgen kinderen op school een maaltijd klaargemaakt met verse, onbewerkte groenten. De ouders kunnen komen helpen. Jong geleerd is oud gedaan."