...

Prof. dr. Thomas Vanassche (KU Leuven) gaf tijdens de Q&A van de Taskforce Vaccinatie toelichting bij deze zeldzame complicatie aan de pers. Er werden tot 4 april na een vaccinatie met Vaxzevria - het covidvaccin van AstraZeneca - 169 gevallen van cerebrale veneuze sinustrombose (CVST) en 53 gevallen van splanchnische trombose (klonters in de buikaders) gemeld. Dat is op een totaal van 34 miljoen vaccinaties in de EU en het Verenigd Koninkrijk. Van de 86 gevallen die tot 22 maart werden gemeld zijn er 19 met een fatale afloop.Aspecifiek mechanismeProfessor Vanassche meldt dat internationale experts het mechanisme dat achter deze complicatie zit wel kennen - maar dat is een aspecifiek mechanisme dat voorkomt bij een immuunrespons en er is geen directe link met één bepaald vaccin.Het vaccin tegen covid leidt tot de ontwikkeling van antistoffen tegen het Spike-proteïne van het virus - maar tijdens de immuunrespons kunnen ook andere witte bloedcellen geactiveerd raken, die leiden tot de productie van een beperkt aantal antistoffen die niet op dit eiwit gericht zijn.Dat is een volkomen willekeurig proces. Heel toevallig (naar schatting in 1 op de 100.000 tot 1 op de 1.000.000 miljoen gevallen) kunnen daarbij antistoffen geproduceerd worden die inwerken op 'platelet factor 4' of PF4. De interactie met die factor leidt tot een activatie van de bloedplaatjes - die vormen zo klonters waardoor hun aantal in het bloed terugloopt.Het fenomeen kan zich in het algemeen voortdoen bij ontstekingsprocessen en bij infecties. Men ziet het ook wel eens optreden na gebruik van heparine: 'heparin-induced thrombocytopenia'. Vandaar dat de experts vaak spreken een HIT-like syndrome, liever dan van een Vaccine Induced Prothrombotic Immune Thrombocytopenia (HIPIT). Dat deze zeldzame, uit de hand gelopen immuunrespons ook kan optreden na vaccinatie is eigenlijk logisch - maar dit houdt verband met de immuunrespons als dusdanig, en niet noodzakelijk met één uitgelokt door vaccinatie. De aspecifieke immuunrespons kan optreden na een vaccinatie - er ligt niet direct een verbandvoor de hand met één bepaald vaccin.Al blijft het natuurlijk zo dat de nu gerapporteerde gevallen zich voordeden na vaccinatie met Vaxzevria.Risicofactoren?Vanassche wijst erop dat er mogelijk een onderraportering is van dit fenomeen - maar ook overraportering is waarschijnlijk want niet in alle gesignaleerde gevallen zal er wel degelijk een verband zijn met de vaccinatie.De gevallen die werden gemeld na vaccinatie met AstraZeneca deden zich alleen voor bij personen jonger dan 60. Vanassche vermoedt een rapporteringsbias: bij oudere patiënten met trombose zullen artsen zich vooral concentreren op de behandeling en niet zo snel verder gaan zoeken naar de oorzaak. Ook dat de gerapporteerde gevallen vooral vrouwen betrof, kan niet meteen verklaard worden door het mechanisme dat men als onderliggend beschouwt. De verklaring is minstens voor een stuk dat in de jongere leeftijdsgroepen vooral vrouwen het vaccin kregen.Omdat de aspecifieke immuunrespons die de bloedplaatjes treft at random is, zijn er ook voor het overige geen risicogroepen te bedenken die meer beducht zouden moeten zijn voor deze vaccinatie.Enige maatregel: oplettendheidZich ongerust maken over deze zeldzame bijwerkingen heeft geen zin, zegt Vanassche: men kan er niets aan doen. Het enige is dat men na vaccinatie aandacht moet hebben voor symptomen die kunnen wijzen op trombose of trombocytopenie. Tijdig daarmee medische hulp gaan zoeken kan een eventuele fatale afloop afwenden.Die verhoogde aandacht moet er zijn na elke vaccinatie, ongeacht het vaccin dat gebruikt werd, onderstreept Vanassche.De internationale experts ontraden het om medicatie stop te zetten of in te stellen met het oog op een vaccin. Zelfs al zou er medicatie bekend zijn die een impact heeft op het betrokken proces, dan nog zou het niet verstandig zijn die profylactisch toe te dienen, stelt Vanassche. Het gevaar voor bijwerkingen van de medicatie zou groter zijn dan het gevaar van deze bijwerking bij vaccinatie.Er is geen verband tussen het optreden van deze vorm van trombose in combinatie met trombocytopenie en de klassieke trombose die we kennen, een voorgeschiedenis van trombose of risicofactoren van hart- of vaatziekten.Er is geen verband met een behandeling met plaatjesremmers of antistollingsmiddelen.Vaccinatie blijft erg belangrijkVaccinatie is voor personen met een cardiovasculair risico aangewezen.Mensen die wegens covid in het ziekenhuis worden opgenomen, lopen overigens juist een vrij grote kans op het ontwikkelen van trombose als complicatie bij de aandoening - die is vooral groot bij opname in intensieve zorg.Vaccinatie voorkomt niet alleen veel sterfgevallen - het zal bovendien veel vaker gevallen van trombose voorkomen.Meer uitleg kunnen artsen vinden op de website van de Belgische vereniging voor trombose en hemostase: www.bsth.be (onder 'about bsth' vindt u ook nog een FAQ die op patiënten is gericht).Op deze website staan tevens richtlijnen voor de diagnose en behandeling (behandelen van bloedplaatjesactivatie, vermijden van heparine, geen toediening van bloedplaatjes,...).