Ubuntu is een wereldbeeld, gebaseerd op het principe van delen en solidariteit tussen de generaties. Ubuntu heeft zijn wortels in de humanistische Afrikaanse filosofie, waar solidariteit een van de bouwstenen van de samenleving is.
Ubuntu betekent: "Ik ben, omdat jij bent" en komt uit de Zoeloe-zin "Umuntu ngumuntu ngabantu", wat letterlijk betekent dat een persoon een persoon is door andere mensen. Ubuntu verwijst dus naar goed gedrag tegenover anderen of handelen op een manier die de gemeenschap ten goede komt en dus je individueel belang overstijgt.
Grote Afrikaanse leiders, waaronder Desmond Tutu en Nelson Mandela, hebben elementen van Ubuntu opgenomen in de postapartheidperiode om sociale banden te versterken tussen mensen en gemeenschappen.
Ubuntu heeft aangetoond dat het een land kan verenigen voor het welzijn van allen, iets wat we net zo hard nodig hebben in het bestrijden van onze gemeenschappelijke vijand, het coronavirus. We ondergaan, nemen en respecteren immers maatregelen om niet alleen onszelf, maar vooral de meest kwetsbare mensen tegen covid-19 te beschermen. We werken van thuis uit, houden fysieke afstand, dragen een mondmasker, laten ons vaccineren, ...
Ubuntu wijst ons op onze plichten tegenover de gemeenschap en op onze collectieve verantwoordelijkheid in de strijd tegen covid-19. Het geeft ook inzichten en inspiratie voor een nieuwe economische orde gebaseerd op delen en solidariteit die van uiterst belang zal zijn voor leven en werk in het postcoronatijdperk. Het adagium 'niemand is nutteloos' impliceert volledige werkgelegenheid en inclusie van allen, gelijkheid en billijkheid, en respectvolle menselijke relaties.
Dé manier om een mentale epidemie te voorkomen, is door oude en nieuwe werklozen te ondersteunen
Een jaar van lockdowns en sociale isolatie zijn immers een ramp voor onze mentale gezondheid, en dan staat er wellicht nog een recessie voor de deur. Geen goed nieuws dus voor een al kreunende samenleving met inmiddels een half miljoen langdurig zieken.
In onderzoek uitgevoerd tijdens eerste golf zie je dat de technisch werklozen - die dus wel degelijk een uitkering kregen - zich gemiddeld al flink slechter voelden dan mensen die konden doorwerken. Werk is dus een belangrijke hefboom, niet alleen in de behandeling, maar ook in de preventie van een mentale pandemie na corona.
Als mensen door jobverlies in onzekerheid belanden - financieel, maar ook in de zin dat ze de betekenis van hun bestaan verliezen -, stijgt het risico op psychische problemen. Bij de crisis in België in 2008 hebben we gezien dat de gevolgen voor mentale gezondheid en uitval pas zichtbaar werden twee jaar na de shock.
Dé sleutel om dat te vermijden, is mensen een zinvolle en kwaliteitsvolle job te bezorgen. Niet alleen om de economie te stimuleren, maar vooral om mensen financiële stabiliteit en een gevoel van zelfwaarde te geven.
Tijdens de crisis in de jaren negentig gaf Spanje nauwelijks geld uit aan sociale bescherming en herscholing. De zelfmoordcijfers bij werklozen schoten de hoogte in. Zweden verviervoudigde het budget, en de zelfmoordcijfers bleven stabiel.
Dé manier om een mentale epidemie te voorkomen na de pandemie, is de kwetsbare groepen van oude en nieuwe werklozen te ondersteunen. Niet alleen met een uitkering, maar vooral door ze snel op te vangen, te ondersteunen en naar zinvol werk te begeleiden.
Door samen te werken, worden we groter dan onszelf. Ik geloof dat het dé manier is om covid-19 en de negatieve gevolgen op ons mentaal welzijn en op de economie in te dammen
'Als spinnenwebben zich verenigen', zegt een Ethiopisch spreekwoord, 'kunnen ze een leeuw vastbinden'. Ubuntu plaatst individuen in een web van relaties met anderen en handelen in solidariteit. Het is door het delen met anderen dat individuen 'ontstaan'.
Het weerspiegelt een relationele manier van denken die de basis kan vormen om de covid-19-pandemie op het vlak van de volksgezondheid te bestrijden, en om onze economie erbovenop te helpen. Solidariteit is een fundamentele waarde die dit land van meer dan 11 miljoen mensen kan verbinden. Door samen te werken, worden we groter dan onszelf.
Ik geloof dat het dé manier is om covid-19 en de negatieve gevolgen op ons mentaal welzijn en op de economie in te dammen. Door de nadruk op menselijkheid, medeleven en sociale verantwoordelijkheid heeft Ubuntu ('ik ben omdat wij zijn') het potentieel om conflicten tussen individuele rechten en de volksgezondheid te verminderen, en kan het de regering helpen om steun van de gemeenschap te krijgen voor acties in noodsituaties. Ubuntu vraagt simpelweg dat mensen rekening houden met anderen en goed doen: 'Ik ben omdat wij zijn'.