Het verbod op het uitstallen van tabaksproducten treedt in werking op 1 april 2025. Dit houdt in dat tabaksproducten niet meer zichtbaar mogen zijn binnenin of vanaf de buitenkant van het verkooppunt.

Het verbod geldt voor alle verkooppunten toegankelijk voor particulieren en voor alle tabaksproducten, dus ook voor waterpijpen en e-sigaretten. Op vraag van een meerderjarige klant mag een tabaksproduct getoond en verkocht worden. Verkooppunten hebben zich voorbereid op het uitstalverbod door het plaatsen van kasten of het hangen van gordijnen.

Het uitstalverbod is een logische nieuwe stap om de aantrekkingskracht van tabaksproducten op jongeren tegen te gaan.

Logisch vervolg op reclameverbod

Sinds 1999 is er in ons land een verbod op tabaksreclame en -sponsoring. Dit houdt in dat elke mededeling of handeling die rechtstreeks of onrechtstreeks tot doel heeft de verkoop te bevorderen, ongeacht de plaats, de aangewende communicatiemiddelen of de gebruikte technieken verboden is.

Sinds 2020 heeft ons land ook neutrale sigarettenpakjes. Elk sigarettenpakje kreeg vanaf toen een onaantrekkelijke groenbruine kleur. Dit was het einde van kleurrijke en aantrekkelijke logo's op de verpakkingen: een flinke streep door de marketings-strategieën van de tabaksbedrijven.

Na het verbod op tabaksreclame en na het invoeren van de neutrale verpakkingen zijn de tabaksfabrikanten steeds afhankelijker geworden van het prominent tonen van hun producten op de verkooppunten om zo de aandacht op hun producten te vestigen en de verkoop te stimuleren.

Het uitstalverbod is daarom een logische nieuwe stap om de aantrekkingskracht van tabaksproducten op jongeren tegen te gaan.

Protest aangewakkerd door tabaksproducenten

Klassiek verzetten tabaksfabrikanten zich tegen een uitstalverbod, met het argument dat dit de veiligheid van winkeliers in gevaar zou brengen, de criminaliteit in de detailhandel zou doen toenemen, de inkomsten van winkeliers zou doen dalen, extra kosten met zich mee zou brengen en ongemakkelijk zou zijn.

Een Nieuw-Zeelandse studie vond evenwel geen aanwijzingen voor deze door de tabaksindustrie genoemde ongewenste neveneffecten van een uitstalverbod.

Ook in Noorwegen is de implementatie van het uitstalverbod zeer vlot verlopen. Philip Morris Noorwegen heeft het uitstalverbod aangevochten bij de districtsrechtbank van Oslo maar heeft de zaak verloren.

Stichting tegen Kanker verwacht dat tegen deze nieuwe maatregel zal geprotesteerd worden door de tabaks- en vape-industrie, maar ook vanuit de sector van verkooppunten, zoals de krantenwinkels of vapeshops.

Tabaksbedrijven helpen deze winkels bij hun protest maar tegelijkertijd ook bij de transitie, zodat hun merken nog aan bod blijven komen. De kleinhandelaren, met ruggensteun van grote tabaksbedrijven, zullen aan de alarmbel trekken en verklaren dat deze maatregel een negatieve impact zal hebben op de verkoop.

De interfederale strategie voor een rookvrije generatie voorziet echter dat het uitstalverbod en het verkoopverbod in supermarkten groter dan 400 m² tegelijk ingaan. Dat laatste kan rokers stimuleren om te stoppen, al zullen sommigen zich elders bevoorraden.

Krantenwinkels en vapeshops kunnen hierdoor misschien zelfs een omzetstijging ervaren.

Waarom zo lang wachten?

Stichting tegen Kanker is tevreden maar vraagt zich af waarom het zo lang heeft geduurd

Allereerst wil Stichting tegen Kanker benadrukken dat er geen fundamentele tegenstrijdigheid is tussen volksgezondheid en economie. Zonder volksgezondheid is er immers geen bloeiende economie mogelijk.

De alarmsignalen uit de hoek van de verkopers van tabaksproducten moeten ook in dat bredere (gezondheids)economische daglicht gezien worden.

De Noorse regering voerde al in 2010 een uitstalverbod in. Rookenquêtes in Noorwegen hebben aangetoond dat het aantal dagelijkse rokers hierdoor daalde, vooral onder de jonge populatie. Verder werd er een effect vastgesteld bij ex-rokers. De kans om te hervallen in het oude rookgedrag verkleinde wanneer tabaksproducten niet meer zichtbaar waren in de verkooppunten.

In Nieuw-Zeeland werd in 2012 een uitstalverbod ingevoerd. Een Nieuw-Zeelandse studie laat een dosis-respons relatie zien tussen blootstelling aan displays in winkels en het risico op experimenten met roken onder jongeren. Met andere woorden, hoe vaker jongeren winkels binnengingen met grote displays vol tabaksproducten, hoe groter het risico dat ze zouden experimenteren met roken.

In het Verenigd Koninkrijk werd het uitstalverbod gradueel ingevoerd tussen 2012 en 2015. Een studie daar toonde aan dat de invoering werd gevolgd door een afname van de merkbekendheid, hetgeen dan weer resulteerde in een verminderde gevoeligheid voor roken onder adolescenten.

Deze drie buitenlandse voorbeelden, voorlopers bij het invoeren van een uitstalverbod, leren ons duidelijk dat je met zo'n maatregel volgende doelstellingen kan bereiken:

  • Voorkomen dat jongeren beginnen te roken
  • Tabaksproducten denormaliseren
  • Ervoor zorgen dat mensen die gestopt zijn met roken niet makkelijk hervallen

Soms vraag je je dan toch af waarom het in ons land zo lang geduurd heeft vooraleer deze beslissing genomen kon worden.

Het verbod op het uitstallen van tabaksproducten treedt in werking op 1 april 2025. Dit houdt in dat tabaksproducten niet meer zichtbaar mogen zijn binnenin of vanaf de buitenkant van het verkooppunt. Het verbod geldt voor alle verkooppunten toegankelijk voor particulieren en voor alle tabaksproducten, dus ook voor waterpijpen en e-sigaretten. Op vraag van een meerderjarige klant mag een tabaksproduct getoond en verkocht worden. Verkooppunten hebben zich voorbereid op het uitstalverbod door het plaatsen van kasten of het hangen van gordijnen.Logisch vervolg op reclameverbodSinds 1999 is er in ons land een verbod op tabaksreclame en -sponsoring. Dit houdt in dat elke mededeling of handeling die rechtstreeks of onrechtstreeks tot doel heeft de verkoop te bevorderen, ongeacht de plaats, de aangewende communicatiemiddelen of de gebruikte technieken verboden is.Sinds 2020 heeft ons land ook neutrale sigarettenpakjes. Elk sigarettenpakje kreeg vanaf toen een onaantrekkelijke groenbruine kleur. Dit was het einde van kleurrijke en aantrekkelijke logo's op de verpakkingen: een flinke streep door de marketings-strategieën van de tabaksbedrijven.Na het verbod op tabaksreclame en na het invoeren van de neutrale verpakkingen zijn de tabaksfabrikanten steeds afhankelijker geworden van het prominent tonen van hun producten op de verkooppunten om zo de aandacht op hun producten te vestigen en de verkoop te stimuleren. Het uitstalverbod is daarom een logische nieuwe stap om de aantrekkingskracht van tabaksproducten op jongeren tegen te gaan.Protest aangewakkerd door tabaksproducentenKlassiek verzetten tabaksfabrikanten zich tegen een uitstalverbod, met het argument dat dit de veiligheid van winkeliers in gevaar zou brengen, de criminaliteit in de detailhandel zou doen toenemen, de inkomsten van winkeliers zou doen dalen, extra kosten met zich mee zou brengen en ongemakkelijk zou zijn.Een Nieuw-Zeelandse studie vond evenwel geen aanwijzingen voor deze door de tabaksindustrie genoemde ongewenste neveneffecten van een uitstalverbod.Ook in Noorwegen is de implementatie van het uitstalverbod zeer vlot verlopen. Philip Morris Noorwegen heeft het uitstalverbod aangevochten bij de districtsrechtbank van Oslo maar heeft de zaak verloren.Stichting tegen Kanker verwacht dat tegen deze nieuwe maatregel zal geprotesteerd worden door de tabaks- en vape-industrie, maar ook vanuit de sector van verkooppunten, zoals de krantenwinkels of vapeshops. Tabaksbedrijven helpen deze winkels bij hun protest maar tegelijkertijd ook bij de transitie, zodat hun merken nog aan bod blijven komen. De kleinhandelaren, met ruggensteun van grote tabaksbedrijven, zullen aan de alarmbel trekken en verklaren dat deze maatregel een negatieve impact zal hebben op de verkoop. De interfederale strategie voor een rookvrije generatie voorziet echter dat het uitstalverbod en het verkoopverbod in supermarkten groter dan 400 m² tegelijk ingaan. Dat laatste kan rokers stimuleren om te stoppen, al zullen sommigen zich elders bevoorraden. Krantenwinkels en vapeshops kunnen hierdoor misschien zelfs een omzetstijging ervaren.Waarom zo lang wachten?Stichting tegen Kanker is tevreden maar vraagt zich af waarom het zo lang heeft geduurdAllereerst wil Stichting tegen Kanker benadrukken dat er geen fundamentele tegenstrijdigheid is tussen volksgezondheid en economie. Zonder volksgezondheid is er immers geen bloeiende economie mogelijk. De alarmsignalen uit de hoek van de verkopers van tabaksproducten moeten ook in dat bredere (gezondheids)economische daglicht gezien worden.De Noorse regering voerde al in 2010 een uitstalverbod in. Rookenquêtes in Noorwegen hebben aangetoond dat het aantal dagelijkse rokers hierdoor daalde, vooral onder de jonge populatie. Verder werd er een effect vastgesteld bij ex-rokers. De kans om te hervallen in het oude rookgedrag verkleinde wanneer tabaksproducten niet meer zichtbaar waren in de verkooppunten.In Nieuw-Zeeland werd in 2012 een uitstalverbod ingevoerd. Een Nieuw-Zeelandse studie laat een dosis-respons relatie zien tussen blootstelling aan displays in winkels en het risico op experimenten met roken onder jongeren. Met andere woorden, hoe vaker jongeren winkels binnengingen met grote displays vol tabaksproducten, hoe groter het risico dat ze zouden experimenteren met roken. In het Verenigd Koninkrijk werd het uitstalverbod gradueel ingevoerd tussen 2012 en 2015. Een studie daar toonde aan dat de invoering werd gevolgd door een afname van de merkbekendheid, hetgeen dan weer resulteerde in een verminderde gevoeligheid voor roken onder adolescenten.Deze drie buitenlandse voorbeelden, voorlopers bij het invoeren van een uitstalverbod, leren ons duidelijk dat je met zo'n maatregel volgende doelstellingen kan bereiken:Soms vraag je je dan toch af waarom het in ons land zo lang geduurd heeft vooraleer deze beslissing genomen kon worden.