Stamceltherapie voor hartfalen, een hoax?

Stamceltherapie brengt bij proefdieren op korte termijn enig herstel tot stand in een beschadigde hartspier, maar bij de mens is het effect beperkt.Enige tijd heeft men gedacht dat de stamcellen differentieerden tot cardiomyocyten. Niet zo: het team van de Amerikaanse onderzoeker Jeffery Molkentin publiceerde ongeveer een jaar geleden gegevens die erop wijzen dat stamcellen in het hart van muizen weinig bijdragen tot het herstel van de populatie cardiomyocyten. Omdat we hier te maken hebben met proefondervindelijke technieken, zijn deze resultaten bediscussieerbaar.Maar de Amerikanen lieten het daar niet bij. Nu hebben ze in Nature nieuw onderzoek bij muizen gepubliceerd. De resultaten geven aan dat niet de stamcellen zelf het herstel van experimenteel beschadigd myocard tot stand brengen, maar wel de immuunrespons die door het injecteren op gang komt.Ze testten zelfs twee soorten stamcellen. Het eerste type waren monocyten uit het beenmerg, wat overeenstemt met de techniek die het vaakst wordt gebruikt in klinische studies over stamceltherapie. Het andere type waren mesenchymale cellen van het hart. Beide werden toegepast bij muizen waarbij men experimenteel een hypoxie van de hartspier had geïnduceerd, alsof de dieren een hartinfarct hadden. Na behandeling gingen de muizenharten significant beter werken versus placebo.De onderzoekers vonden echter geen nieuwe cardiomyocyten in het hartweefsel. Daarentegen verspreidden macrofagen zich in het hartspierweefsel. Molkentin et al. gingen na wat ze konden bereiken door zymosan in de hartspier te spuiten, in plaats van stamcellen. Zymosan is een extract van gistcellen dat al decennialang in het fundamenteel onderzoek wordt gebruikt om inflammatie te induceren.In dit onderzoek leverde het middel een verbijsterende vaststelling op: het effect ervan was vergelijkbaar met dat van de stamcelinjectie... en hield zelfs iets langer aan. Een verdere proef op de som was dat ook injectie van dode cellen de hartfunctie verbeterde. En ten slotte kwamen muizen in beeld waarbij het functioneren van de macrofagen onderdrukt was. In dat geval sorteerden noch stamcellen, noch zymosan enig effect."Onze resultaten wijzen erop dat we geen levende cellen meer hoeven in te spuiten", zei Jeffery Molkentin in een interview met Nature. Hij denkt overigens dat zijn resultaten wel eens toepasbaar zouden kunnen zijn op andere organen. Als dat klopt (en dus kan worden bevestigd onder vorm van klinisch toepasbare bewijzen), dan staat de toekomst van een miljardenbusiness op de tocht. Nu al bieden klinieken in sommige landen stamceltherapie aan voor hartziekte, met weinig bewijs van doeltreffendheid.Begin september meldde de pers dat ex-wereldkampioen formule 1 Michael Schumacher in het Parijse Georges Pompidou Ziekenhuis was opgenomen voor een behandeling van hartfalen met stamceltherapie. Hij was er in handen van hartchirurg Philippe Ménasché, pionier op het vlak van stamceltherapie.Schumacher was in 2013 het slachtoffer van een ski-ongeval. Hoewel zijn intieme kring zeer karig is met commentaar, lijkt het erop dat de voormalige piloot blijvend zware hersenschade heeft opgelopen. Gebrek aan normale lichaamsbeweging heeft wellicht zijn hartspier verzwakt. Philippe Ménasché heeft al eerder hartpatiënten behandeld met stamcellen, in het kader van een onderzoek dat intussen werd stopgezet. De doeltreffendheid van zijn behandelingsmethode is niet aangetoond.