Doordat ze werkt als huisarts in een wijkgezondheidscentrum in Gent komen er bij Stéphanie De Maesschalck, tevens docent en onderzoeker aan UGent, heel wat anderstalige patiënten over de vloer. "Doorheen de jaren heb ik ervaren hoe cruciaal taal, met name een goed wederzijds begrip, is tussen arts en patiënt."

In de standpunttekst van Kom op tegen Kanker over taalondersteuning in de zorg waaraan dr. De Maesschalck meeschreef, staan tal van voorbeelden en casussen die aantonen waarom taal zo belangrijk is in de arts-patiëntrelatie. Patiënten kunnen medicatie fout innemen, of volgen hun behandeling niet correct op omdat ze de ernst van de ziekte niet begrepen hebben.

Dat arts en patiënt elkaar goed begrijpen, is met andere woorden een voorwaarde voor veilige en kwaliteitsvolle zorg, zegt dr. De Maesschalck. Een sociaal tolk of intercultureel bemiddelaar kan hen daarbij ondersteunen. Zelf schakelt Stéphanie De Maesschalck ongeveer wekelijks een sociaal tolk of intercultureel bemiddelaar in bij gesprekken met anderstalige patiënten. Die laatste probeert de taalbarrière en mogelijke sociaal-culturele verschillen in de context van de hulp- en zorgverlening zo veel mogelijk op te lossen.

Rechtstreeks of later

Een veelvoorkomende manier in hulp- en zorgverlening om een sociaal tolk in te schakelen, is via video of telefoon. Zo hoeft de sociaal tolk zich niet te verplaatsen. "Als je tijdens het gesprek vermoedt dat de patiënt niet of niet volledig begrijpt wat je als arts zegt, kan je een sociaal tolk of intercultureel bemiddelaar oproepen", legt dr. De Maesschalck uit. Voor veelgevraagde talen zoals Arabisch is er doorgaans overdag permanentie. Je kan ook een afspraak voor een later tijdstip maken.

Uit gegevens blijkt dat telefoon- en videotolken vooral gebruikt worden door psychologen. Bij huisartsen en specialisten is het gebruik ervan sterk afhankelijk van de context waarin zij werken. "Bij wijkgezondheidscentra en universitaire ziekenhuizen is het bijvoorbeeld al meer ingeburgerd om een beroep te doen op sociaal tolken", weet Stéphanie De Maesschalck.

Wat in de praktijk maakt dat een hele groep artsen er vandaag nog geen beroep op doet, en op zoek gaat naar andere 'oplossingen' voor taal- en cultuurbarrières. Die houden niet zelden risico's in voor de patiënt, bijvoorbeeld wanneer familieleden of kinderen worden ingezet om te tolken. Dr. De Maesschalck: "Wat soms tot frustratie leidt bij artsen, omdat ze ervaren dat de informele tolk de informatie niet correct of niet volledig vertaalt."

Tijdsgebrek

Een logische vraag is dan: waarom zou een arts geen beroep doen op een sociaal tolk? Volgens Stéphanie De Maesschalck is tijd, of beter: het idee dat een sociaal tolk inschakelen 'gedoe' is en de arts 'tijd gaat kosten', een belangrijke factor. Ze verduidelijkt. "Zoals met elke nieuwe handeling, vraagt een beroep doen op een telefoon- of videotolk in het begin wat 'aanpassingstijd'. Maar eens je de 'procedure' kent, verloopt het supervlot." Een advies dat dr. De Maesschalk meegeeft, is om de registratie bij een agentschap of dienst (*), nodig om een sociaal tolk te kunnen inschakelen, vooraf in orde te brengen. "Dan is dat al van de baan." Ook het gebruik van het intercultbe- platform (**) van de federale overheid voor het inschakelen van intercultureel bemiddelaars is zeer gebruiksvriendelijk, benadrukt ze.

Dankzij een sociaal tolk krijg je als arts zicht op alle mogelijke elementen die goede en veilige zorg in de weg stonden of kunnen staan' - dr. Stéphanie De Maesschalck

Wel erkent de huisarts-docent dat een consultatie langer kan worden door het gebruik van een sociaal tolk, omdat patiënten dan vaak van de gelegenheid gebruik maken om alle medische vragen die ze hebben op dat moment te stellen. "Onderzoek naar het gebruik van sociaal tolken in arts-patiëntgesprekken toont weliswaar aan dat je door een tolk in te schakelen op termijn tijd bespaart. Dankzij de tolk krijg je als arts namelijk zicht op het hele verhaal van de patiënt en alle mogelijke elementen die goede en veilige zorg in de weg stonden of kunnen staan. Heeft hij of zij de diagnose en behandeling wel goed begrepen? Welke rol spelen psychosociale aspecten? Wat is de familiale context? Hoe kijkt de patiënt zelf naar zijn ziekte? Enzovoort."

Terugbetaling

Een andere factor die het inschakelen van een sociaal tolk kan bemoeilijken: de terugbetaling. Intercultureel bemiddelaars mogen dan wel gesubsidieerd worden door de federale overheid en zijn dus gratis voor de zorgverlener, sociaal tolken zijn dat niet. In 2020 zette de Vlaamse overheid de financiering stop voor telefoontolken. Sindsdien betalen zorgorganisaties of zorgverleners zelf de kosten van een sociaal tolk.

Dankzij een proefproject van Kom op tegen Kanker en 12 andere organisaties, gefinancierd door Vlaams minister van Welzijn Hilde Crevits (CD&V), kunnen zorgverleners nog tot 15 mei gratis een sociaal tolk inschakelen voor gesprekken met patiënten en naasten.

Dokter De Maesschalck roept collega-artsen op hun kans te grijpen en een beroep te doen op een sociaal tolk bij anderstalige patiënten met wie de communicatie telkens moeilijk loopt. "Hoe meer artsen deelnemen aan het proefproject, hoe beter zicht er komt op de specifieke situaties waarin een sociaal tolk cruciaal is en terugbetaling nodig. Immers, als er financiering voorzien is voor sociaal tolken, ben je als arts ook meer geneigd er een beroep op te doen en dat komt de zorg ten goede."

Meer info over het project en de voorwaarden om deel te nemen: sociaaltolken.be

(*) Eenmaal de zorgverlener een overeenkomst heeft met een van de volgende agentschappen, kan hij een sociaal tolk aanvragen: de dienst Sociaal Tolken en Vertalen (STV) van het Agentschap Integratie & Inburgering (AgII), AMAL (Agentschap stad Gent) of ATLAS (Agentschap stad Antwerpen).

(**) Voor interculturele bemiddeling in ziekenhuizen via videoconferentie, zie intercultbe.appspot.com.

Doordat ze werkt als huisarts in een wijkgezondheidscentrum in Gent komen er bij Stéphanie De Maesschalck, tevens docent en onderzoeker aan UGent, heel wat anderstalige patiënten over de vloer. "Doorheen de jaren heb ik ervaren hoe cruciaal taal, met name een goed wederzijds begrip, is tussen arts en patiënt." In de standpunttekst van Kom op tegen Kanker over taalondersteuning in de zorg waaraan dr. De Maesschalck meeschreef, staan tal van voorbeelden en casussen die aantonen waarom taal zo belangrijk is in de arts-patiëntrelatie. Patiënten kunnen medicatie fout innemen, of volgen hun behandeling niet correct op omdat ze de ernst van de ziekte niet begrepen hebben. Dat arts en patiënt elkaar goed begrijpen, is met andere woorden een voorwaarde voor veilige en kwaliteitsvolle zorg, zegt dr. De Maesschalck. Een sociaal tolk of intercultureel bemiddelaar kan hen daarbij ondersteunen. Zelf schakelt Stéphanie De Maesschalck ongeveer wekelijks een sociaal tolk of intercultureel bemiddelaar in bij gesprekken met anderstalige patiënten. Die laatste probeert de taalbarrière en mogelijke sociaal-culturele verschillen in de context van de hulp- en zorgverlening zo veel mogelijk op te lossen. Een veelvoorkomende manier in hulp- en zorgverlening om een sociaal tolk in te schakelen, is via video of telefoon. Zo hoeft de sociaal tolk zich niet te verplaatsen. "Als je tijdens het gesprek vermoedt dat de patiënt niet of niet volledig begrijpt wat je als arts zegt, kan je een sociaal tolk of intercultureel bemiddelaar oproepen", legt dr. De Maesschalck uit. Voor veelgevraagde talen zoals Arabisch is er doorgaans overdag permanentie. Je kan ook een afspraak voor een later tijdstip maken. Uit gegevens blijkt dat telefoon- en videotolken vooral gebruikt worden door psychologen. Bij huisartsen en specialisten is het gebruik ervan sterk afhankelijk van de context waarin zij werken. "Bij wijkgezondheidscentra en universitaire ziekenhuizen is het bijvoorbeeld al meer ingeburgerd om een beroep te doen op sociaal tolken", weet Stéphanie De Maesschalck. Wat in de praktijk maakt dat een hele groep artsen er vandaag nog geen beroep op doet, en op zoek gaat naar andere 'oplossingen' voor taal- en cultuurbarrières. Die houden niet zelden risico's in voor de patiënt, bijvoorbeeld wanneer familieleden of kinderen worden ingezet om te tolken. Dr. De Maesschalck: "Wat soms tot frustratie leidt bij artsen, omdat ze ervaren dat de informele tolk de informatie niet correct of niet volledig vertaalt." Een logische vraag is dan: waarom zou een arts geen beroep doen op een sociaal tolk? Volgens Stéphanie De Maesschalck is tijd, of beter: het idee dat een sociaal tolk inschakelen 'gedoe' is en de arts 'tijd gaat kosten', een belangrijke factor. Ze verduidelijkt. "Zoals met elke nieuwe handeling, vraagt een beroep doen op een telefoon- of videotolk in het begin wat 'aanpassingstijd'. Maar eens je de 'procedure' kent, verloopt het supervlot." Een advies dat dr. De Maesschalk meegeeft, is om de registratie bij een agentschap of dienst (*), nodig om een sociaal tolk te kunnen inschakelen, vooraf in orde te brengen. "Dan is dat al van de baan." Ook het gebruik van het intercultbe- platform (**) van de federale overheid voor het inschakelen van intercultureel bemiddelaars is zeer gebruiksvriendelijk, benadrukt ze. Wel erkent de huisarts-docent dat een consultatie langer kan worden door het gebruik van een sociaal tolk, omdat patiënten dan vaak van de gelegenheid gebruik maken om alle medische vragen die ze hebben op dat moment te stellen. "Onderzoek naar het gebruik van sociaal tolken in arts-patiëntgesprekken toont weliswaar aan dat je door een tolk in te schakelen op termijn tijd bespaart. Dankzij de tolk krijg je als arts namelijk zicht op het hele verhaal van de patiënt en alle mogelijke elementen die goede en veilige zorg in de weg stonden of kunnen staan. Heeft hij of zij de diagnose en behandeling wel goed begrepen? Welke rol spelen psychosociale aspecten? Wat is de familiale context? Hoe kijkt de patiënt zelf naar zijn ziekte? Enzovoort." Een andere factor die het inschakelen van een sociaal tolk kan bemoeilijken: de terugbetaling. Intercultureel bemiddelaars mogen dan wel gesubsidieerd worden door de federale overheid en zijn dus gratis voor de zorgverlener, sociaal tolken zijn dat niet. In 2020 zette de Vlaamse overheid de financiering stop voor telefoontolken. Sindsdien betalen zorgorganisaties of zorgverleners zelf de kosten van een sociaal tolk.Dankzij een proefproject van Kom op tegen Kanker en 12 andere organisaties, gefinancierd door Vlaams minister van Welzijn Hilde Crevits (CD&V), kunnen zorgverleners nog tot 15 mei gratis een sociaal tolk inschakelen voor gesprekken met patiënten en naasten. Dokter De Maesschalck roept collega-artsen op hun kans te grijpen en een beroep te doen op een sociaal tolk bij anderstalige patiënten met wie de communicatie telkens moeilijk loopt. "Hoe meer artsen deelnemen aan het proefproject, hoe beter zicht er komt op de specifieke situaties waarin een sociaal tolk cruciaal is en terugbetaling nodig. Immers, als er financiering voorzien is voor sociaal tolken, ben je als arts ook meer geneigd er een beroep op te doen en dat komt de zorg ten goede."