...

Wereldwijd zijn enkele honderdduizenden mensen drager van een genetische mutatie waardoor ze onvermijdelijk als veertiger of prille vijftiger dementie krijgen. In ons land lijden 300 à 400 patiënten aan deze ziekte. "Het gaat om familiale versies van Alzheimer", zegt prof. Patrik Verstreken. "Leden van zulke families hebben een mutatie op het presenilinegen. Daardoor verloopt de aanmaak van het eiwit preseniline verkeerd, wat leidt tot eiwitplaques in de hersenen, zoals we ook zien bij andere vormen van Alzheimer."Het team van prof. Verstreken onderzoekt hoe het deze patiënten met antisense oligonucleotiden (ASO's)kan behandelen. "ASO's zijn een soort medicatie die ervoor zorgt dat bepaalde delen van het DNA op een andere manier tot expressie komen - 'anders' betekent meestal 'minder'', vertelt prof. Verstreken. Hij verduidelijkt het met het beeld van receptenboeken. "Ons DNA is een soort tekst met 25.000 recepten voor de aanmaak van eiwitten (proteïnen). Elke cel haalt uit dat receptenboek een aantal instructies om haar functies te kunnen uitvoeren. Sluipt er een fout (mutatie) in het recept, dan zit er ook een fout in de proteïne. Vaak zonder veel erg, maar soms begint de proteïne iets verkeerds te doen. Kort gezegd vertellen de ASO's de hersencellen dat ze niet de instructie van het gemuteerde gen (van één van beide ouders) moeten volgen, maar wel de instructie van het presenilinegen van de andere ouder waar geen fout in zit."Tien jaarASO's kunnen niet door de bloedhersenbarrière heen: inspuiten via het bloed werkt niet, ze moeten rechtstreeks onderaan in de hersenen worden ingespoten. Om dit te doen, zullen de ASO's worden gekoppeld aan nanolichamen, die de eigenschap hebben de bloedhersenbarrière te kunnen doorbreken. De procedure is niet onschuldig, maar gespecialiseerde verpleegkundigen hebben ervaring op dit gebied. De methode is ook al goedgekeurd door de geneesmiddelenautoriteiten EMA (Europa) en FDA (VS), een groot voordeel. Patiënten zullen wellicht drie à vier inspuitingen per jaar nodig hebben.Wanneer het middel in ons land beschikbaar zal zijn, is momenteel koffiedik kijken. Verstreken hoopt binnen afzienbare tijd. "In termen van onderzoek betekent dat binnen een jaar of tien. Een volgende stap is huidcellen van echte patiënten te nemen en die - via de tussenstap van stamcellen - om te vormen tot hersencellen, om daarop meer onderzoek te doen: lukt het om de werking van het gemuteerde gen uit te schakelen? Dankzij de middelen van het Fonds Generet kunnen we meer ASO's creëren, meer preklinische tests doen, meer families betrekken, meer mutaties leren kennen... Kortom, voortwerken richting een oplossing."