...

Het KMSKB beschikt immers over een aantal sleutelwerken uit het oeuvre van deze enigmatische kunstenaar. Het Petit Palais is erin geslaagd zowat alle toppers _ op het fragiele Memories na _ voor deze tentoonstelling uit grote musea naar Parijs te halen, aangevuld met een aantal zelden getoonde werken uit privécollecties. Bovendien, en dat is de meerwaarde van deze expositie, geeft de thematische wandeling door Khnopffs oeuvre een dieper inzicht in de onderkoelde psyche van de kunstenaar.EinzelgängerFernand Khnopff (1858-1921) was een Einzelgänger die aanleunde bij de Wiener Secession en bij de symbolistische stroming, maar vooral zijn eigen weg ging. In zijn kunst maakt hij de link tussen de literatuur (Emile Verhaeren, Georges Rodenbach, Maurice Maeterlinck, Stéphane Mallarmé...) en de mythologie met de psychoanalyse. Zijn fascinatie voor Hypnos, de god van de slaap, inspireert hem tot dromerige werken waarin de figuren lijken te balanceren tussen slaap- en waaktoestand. "Le sommeil, est-ce qu'il y a de plus divin dans notre existence", placht hij te zeggen. Zo ontrafelt hij ook de psyche van zijn moeder, die haar ogen sluit om beter te kunnen luisteren naar de muziek van Schumann, van zijn zus Marguerite die model staat voor de androgyne vrouwenfiguren die zijn schilderijen bevolken. Als zijn kunst geworteld is in de Weense stroming rond Klimt, dan is ze ook de voorafspiegeling van 'la trahison des images' van René Magritte en van de bevreemdende wereld die Paul Delvaux later zal oproepen.OnderkoeldDe tentoonstelling toont de vele technieken die Fernand Khnopff beheerst. Hoe hij bijvoorbeeld ook gebruik maakt van de fotografie bij de voorbereiding van zijn werk, geïllustreerd met fotografische opnames die model stonden voor het werk Memories. Hij werkte ook graag foto's bij met kleurpotlood wat bevreemde effecten gaf. De tentoonstelling tracht achter de onderkoelde beelden door te dringen in de psyche van de kunstenaar en van de raadselachtige figuren die hij creëert, ongrijpbaar en dominant, kil en arrogant. Voortdurend begeeft hij zich in het rijk van het onderbewuste en vertoeft hij op de grens van dood en leven. Dit alles maakt hem een van de belangrijkste internationale kunstenaars van die wondere en donkere periode van het fin-de-siècle.IntrospectieHet lijkt zelfs alsof Khnopff zelf de overgang naar de 20ste eeuw maar heel moeilijk verteert. De eerste jaren van de 20ste eeuw verlaat hij zijn bekende thema's en legt hij zich, net als in zijn beginperiode, toe op stadsgezichten van Bruges-la-Morte. De dood van zijn moeder in 1906 moet bovendien een zware klap voor hem geweest zijn. De vrouwelijke figuren die hij na haar dood schildert, lijken plots tot leven te komen, en veranderen van ongenaakbare wezens in sensuele vrouwen die het leven grijpen. Twee jaar na de dood van zijn moeder, op 50-jarige leeftijd, treedt Fernand Khnopff in het huwelijk met de 16 jaar jongere Marthe Worms van wie hij drie jaar later alweer zal scheiden. Zijn moederbinding en de strijd om zich van haar los te maken zou niet alleen een kluif geweest zijn voor psychoanalytici, maar vormt allicht ook de diepere ondertoon van zijn oeuvre dat getuigt van een zeer eenzame introspectie.Fernand Khnopff, Le maître de l'énigme. Tot 17 maart in Petit Palais, Parijs. (M) Champs-Elysées Clemenceau. Open dinsdag t/m zondag, van 10u tot 18u (vrijdag tot 21u). www.petitpalais.paris.frMichel Draguet, Fernand Khnopff. Uitg. Mercatorfonds, 304 blz., 49,95 euro.