Zoals ik al eerder vermeldde, heb ik een boontje voor syndromen. Maar dat is nog niet genoeg, ook allerlei paradoxen trekken steevast mijn aandacht.
The Paradise Paradox is het geloof dat het verhuizen naar een "paradijs" op magische manier alle zorgen en kwalen zal doen verdwijnen als sneeuw onder de Griekse, Spaanse of Italiaanse zon.
Het lijkt ongelofelijk om te verkassen naar een wereld die helemaal anders is, maar die (te) gemakkelijk geïdealiseerd wordt. De "vorfreude", het genieten van de verwachting, wordt vaak door de bittere realiteit overschaduwd.
Jaren geleden, 1998 om precies te zijn, verkaste ikzelf naar IJsland, mijn droombestemming. In het regionaal ziekenhuis van Akureyri, de hoofdstad van het Noorden, werd ik assistent-arts op de afdeling orthopedie. Vier maanden later werd ik actief op de interne geneeskunde afdeling. Ik was aldus de eerste Belgische arts werkzaam in een IJslands ziekenhuis.
Sinds 1987 had ik een voorliefde voor het land van vuur en ijs ontwikkeld. Meermaals bezocht ik het eiland. Akureyri ligt aan de langste fjord van het land. Mooi uitzicht, maar als de 50 kilometer lange fjord dagelijks aanschouwd kan worden, treedt er steevast gewenning op. Oh nee, weer die fjord!
Het wonderbaarlijke wordt al gauw het "nieuwe normaal". Het gras is altijd groener aan de overkant, weet je wel. De sneeuw is witter? De dagelijkse sleur neemt toe en er is ook geen vakantiegevoel meer na enkele weken hard labeur. Alleen het Noorderlicht doorbrak de sleur, elke keer opnieuw een gratis luchtspektakel. Lang leve de Aurora borealis!
De paradijsparadox gaat in essentie over een plek waar álle wensen vervuld werden en er geen ziekte of lijden is. Maar als alle uitdagingen wegvallen, is er verlies van de meaning of life. Als alles op rolletjes loopt, verliest happiness mettertijd zijn waarde en is er geen motivatie om te groeien of creatief te zijn. Zelfs het paradijs kan monotoon worden zonder veranderingen en gematigdheid (Epicurus, filosoof van het genot). De paradox stelt de oorsprong van gelukzaligheid en menselijke voldoening in vraag.
Als alles op rolletjes loopt, verliest happiness mettertijd zijn waarde en is er geen motivatie om te groeien of creatief te zijn
Het paradijsconcept komen we tegen in de literatuur, filosofie en psychologie. Homerus, Plato, Dante, Thomas More (Utopia, 1516), Voltaire en Jonathan Swift schreven manuscripten over utopische maatschappijen. In boeken zoals Brave New World van Aldous Huxley wordt een utopische samenleving beschreven waarin het perfecte leven uiteindelijk onmenselijk en onbevredigend blijkt.
Ook de filmtrilogie The Matrix is direct geënt op deze paradox. De hoofdpersonages worstelen met een utopie en verlies van zingeving in een vlekkeloos bestaan.
Het leven is een zoektocht naar perfectie en geluk. Maar deze perfectie is vaak onbevredigend of zelfs problematisch wanneer ze wordt bereikt. Het ontbreken van uitdagingen of conflicten zorgt voor frictie in ons brein. De paradijsparadox benadrukt dat het najagen van een perfect leven of wereld een inherente spanning in zich draagt: het streven kan ons vooruit helpen, maar het bereiken ervan kan onze menselijke natuur frustreren.
Utopia (Within Temptation, 2009)