...

Op die manier kunnen de ziekenhuizen in frontsteden ontlast worden, legt de urgentiearts uit. "In een tweede fase worden veel patiënten dan vanuit Oekraïne verspreid over Europese ziekenhuizen voor verdere zorg, nabehandeling en revalidatie." De in Roeselare geboren arts is al even terug in ons land, maar in Oekraïne heeft hij kunnen kennismaken met de "wonderlijke weerbaarheid" van de locals in dit conflict. "Een Oekraïense collega-arts was weggevlucht uit Sumi, haar moeder wilde daar niet weg, ondanks de Russische bombardementen. Maar zij noch haar moeder waren zinnens om bij de pakken te blijven neerzitten. Zo heb ik ook een patiënt ontmoet die ondanks amputatie van zijn onderbenen vertelde dat hij als kok een nieuw businessidee had ontwikkeld. Je verwacht dat niet in de gegeven omstandigheden. Maar het illustreert hoezeer mensen in oorlogsomstandigheden toch een bijzondere weerbaarheid aan de dag kunnen leggen." Voor Stig Walravens was deze missie in Oekraïne zijn tweede opdracht voor Artsen zonder Grenzen. "Ik heb vorig jaar zes maanden in Afghanistan gewerkt, voor en na de machtsovername van de taliban. Mijn specialisatie als urgentiearts is in zulke situaties erg gevraagd. Je hebt een brede kennis, bent gewoon om in team te werken, leert prioriteiten te stellen en belandt vaak in onverwachte situaties die een oplossing vragen. De prehospitaal-ervaring van een Belgische urgentiearts is dan wel handig." In Oekraïne komt daarbij dat zij geen specialisatie urgentiegeneeskunde kennen - op de spoeddiensten daar werken meestal artsen met een basisopleiding. "Mijn rol bestond er vooral in om de competente lokale collega's (twee anesthesisten, een internist en een basisarts), bij te staan en tevens een stukje knowhow en aanpak over te dragen - want uiteindelijk willen wij met Artsen zonder Grenzen onszelf overbodig maken."Waaruit bestond zijn bijdrage dan precies? "In de eerste fase van de oorlog evolueerde de frontlinie voortdurend. Dat maakte het ook voor Artsen zonder Grenzen initieel moeilijk om te weten waar we een bijdrage konden leveren. Tot we merkten dat er echt een groot onevenwicht bestond tussen het oosten waar de gevechten waren en het relatief gevrijwaarde westen van het land. Je moet weten: Oekraïne is een immens land: sporen van de ene kant van het land naar de andere kant, dat zijn ritten van 20 uur!" Medewerkers van Artsen zonder Grenzen hebben toen samen met mensen van de Oekraïense spoorwegen een gewondentrein op de rails gezet. "In eerste instantie ging het om een trein met een viertal wagons waarmee we een 50-tal gewonden en patiënten konden overbrengen van het oosten naar Lviv in het westen. We vervoerden patiënten die in lokale ziekenhuizen al de eerste chirurgische hulp hadden gekregen en die voldoende waren gestabiliseerd en getransporteerd konden worden. In tweede instantie hebben we een trein klaargemaakt met ook ziekenhuisbedden zodat we geïntubeerde patiënten konden vervoeren. Dat is logistiek ook niet simpel, want dan moet je een continuë aanvoer van zuurstof kunnen voorzien gedurende de hele treinrit." Veel van de intussen meer dan 1.000 patiënten op die AzG-trein hadden oorlogswonden, zo blijkt. Scrapnelverwondingen in buik en thorax, open fracturen, amputaties. "Kogelwonden hebben we in Oekraïne minder gezien. Maar we zagen opmerkelijk veel vrieswonden bij patiënten die langdurig in de kelder moesten blijven schuilen. Los daarvan zijn met de trein ook zorgbehoevende ouderlingen en weeskinderen ontzet uit het oorlogsgebied." Een bijzondere impact had de raketaanval op het station van Kramatorsk, herinnert hij zich. "Toen we daar aankwamen, 15 uur voor de dodelijke raketaanval, was het een drukte van jewelste op de perrons. Mensen wilden weg uit het oorlogsgebied. Wij moesten ons door die mensenzee wurmen om onze patiënten op te pikken. Toen we later teruggingen naar die regio hield de trein halt in Slovjansk. Het perron was gewoon leeg! Na de raketaanval durfde niemand zich nog in de buurt van stations ophouden." Het AzG-team werkte ter plaatse met lokale artsen en verpleegsters. "De meeste patiënten spreken enkel Oekraïens. Onze collega's behandelden hen, nadien werd ik gebrieft, zodat ik de patiënten makkelijker kon opvolgen. Mijn rol bestond vooral in transfers organiseren, zorg superviseren en knowhow delen." Het conflict is intussen ook door- gesijpeld naar de werkplek van dr. Walravens in Gent: "Heel wat patiënten die wij met de trein hebben geëvacueerd, zijn naderhand verspreid over diverse Europese landen. Zo worden de lokale ziekenhuizen ontlast. Veel patiënten hebben immers vaak nog operaties, nazorg en revalidatie nodig. Zo heeft UZ Gent vrij snel een Oekraïense arts aangeworven die als tolk kan optreden voor haar landgenoten die bij ons worden opgevangen en die hen wegwijs maakt in het Belgische zorgsysteem."