Langdurige covid vermijden dankzij vaccinatie?

Zowel de definitie als de oorzaken van langdurige covid-19 blijven schimmig. We weten dat het gaat om personen die na het doormaken van covid-19 er maandenlang niet in slagen naar hun oorspronkelijke gezondheidstoestand terug te keren. Ze klagen vooral over een aanhoudend gevoel van extreme uitputting, met concentratie- en geheugenstoornissen, en soms zelfs een verstoorde spraak. Het beeld kan relatief mild zijn, maar in andere gevallen geeft het aanleiding tot arbeidsongeschiktheid. Opvallend is dat ook patiënten die in de acute fase lichte symptomen hadden, langdurige covid-19 kunnen krijgen. Meer nog: intussen is bekend dat zelfs personen bij wie de acute infectie asymptomatisch verloopt, achteraf aanslepende klachten kunnen ontwikkelen. Volgens Britse cijfers zou tussen 7 en 18% van de patiënten die covid-19 hebben gehad, vijf weken later nog altijd klachten hebben die suggestief zijn voor langdurige covid-19. Twee theorieën over de oorsprong van langdurige covid-19 staan op de voorgrond. De ene verwijst naar een ontspoorde immuunrespons, die zich tegen lichaamseigen weefsels zou keren. De tweede denkt in de richting van een persistentie van het virus in het lichaam, waarbij verschillende organen (darm, lever, hersenen) als aanhoudende ontstekingshaard optreden, met orgaanschade als gevolg. Vorige week nog verwezen we in deze rubriek naar een studie waaruit bleek dat covid-19 bij sommige personen de grijze stof in de hersenen aantast. De letsels werd meer bepaald vastgesteld in de hippocampus, die een belangrijke rol speelt bij de geheugenfuncties. Het idee dat langdurige covid-19 te wijten zou zijn aan persistentie van het virus in het lichaam verklaart waarom onderzoekers nagegaan zijn of vaccinatie een gunstige invloed kan hebben op het optreden van de aanslepende klachten. Als het virus in zijn replicatie wordt afgeblokt, is er minder kans dat het zich op langere termijn in één of ander orgaan nestelt, zo redeneert men. Experts denken overigens ook dat het risico op ontspoorde immuunreacties daalt als het vaccin al op voorhand het immuunsysteem in de juiste richting heeft geduwd. Eén overweging is voor de hand liggend: doordat het vaccin de kans op besmetting en een symptomatische infectie doet afnemen, dringt het ook het risico op langdurige covid-19 terug. De vraag rijst echter of het beschermende effect tegen langdurige covid-19 net zo goed optreedt bij personen die gevaccineerd zijn en alsnog een doorbraakinfectie krijgen. Het onderzoek hiernaar is moeilijk, omdat een aantal personen worden besmet met het SARS-CoV-2 maar weinig of geen symptomen hebben, zodat ze mogelijk nooit een diagnose krijgen. Daarom hoeft het niet te verbazen dat vrij uiteenlopende resultaten worden gerapporteerd. Hoe dan ook, onderzoek vindt ten hoogste dat het risico van langdurige covid-19 tot de helft wordt teruggebracht bij volledig gevaccineerde personen met doorbraakinfecties ten opzichte van niet-gevaccineerde personen. Een studie bij Amerikaanse veteranen stelde vast dat 11% van de niet-gevaccineerde deelnemers met covid-19 na een tijdsverloop van minstens 28 dagen symptomen bleef hebben, versus 5% in de gevaccineerde groep met een doorbraakinfectie. Dat resultaat kan teleurstellend lijken. Sommige experts denken dat de bescherming tegen langdurige covid-19 oorspronkelijk hoger was, maar dat de delta-variant ze heeft doen afnemen. Algemeen wordt aangenomen dat personen die besmet zijn met de delta-variant een ongewoon hoge virale lading uitademen, waardoor ze een hoger aantal virussen overbrengen op gevaccineerde personen in hun omgeving. Daardoor krijgt het virus meer kans om zich in een orgaan te nestelen en langdurige covid-19 uit te lokken. Een ander aspect is de invloed van vaccinatie op de gezondheidstoestand van patiënten die al langdurige covid-19 hadden op het ogenblik dat ze gevaccineerd werden. In oktober meldde het UK Office for National Statistics na de eerste dosis van het vaccin een afname met 13% van zelfgerapporteerde klachten gerelateerd aan langdurige covid-19. De tweede dosis deed daar een afname van 9% bij, ten opzichte van wat de eerste dosis al bereikt had. De follow-up was beperkt tot twee maanden, zodat men geen zicht heeft op het effect op langere termijn. Een andere Britse studie vond na vaccinatie bij 40% van de respondenten met langdurige covid-19 een afname van hun klachten, maar 14% liet een verergering optekenen. In de VS wordt momenteel een studie bij tienduizenden personen opgezet om meer duidelijkheid te verkrijgen over langdurige covid-19, incluis bij gevaccineerde personen.