Hoe evolueerden geestelijke gezondheid en welzijn na COVID-19?

Tijdens het webinar schetste Lydia Gisle van Sciensano de geschiedenis van de Sciensano-enquêtes. Tijdens de Covid-pandemie waarschuwde de Hoge Gezondheidsraad (HGR) voor de impact op de mentale gezondheid van de coronamaatregelen, die de sociale contacten uitermate beperkten. De pandemie maakte de overheid bewust van het belang van het monitoren van de mentale gezondheid - een opdracht die werd toevertrouwd aan SciensanoTussen 2020 en 2022 werden er elf online enquêtes uitgevoerd. Na de pandemie hadden andere factoren zoals de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis en klimaatverandering een impact op mentale gezondheid en welzijn . Daarom werd het onderzoek verdergezet in de periode 2022-2024, met zeven BELHEALTH-enquêtes voor longitudinale opvolging.10.000 respondenten gewenstHet doel van deze enquêtes is om de evolutie van de gezondheid en het welzijn van de Belgische bevolking te volgen. Hierbij worden factoren geïdentificeerd die deze evolutie beïnvloeden en die veerkracht bevorderen. Het streven is om een cohort van 10.000 deelnemers te bereiken. Vrouwen, 65-plussers en hoger opgeleiden zijn oververtegenwoordigd bij de deelnemers; daarom wordt poststratificatie weging toegepast om de resultaten representatief te maken.Elke enquête peilt naar verschillende aspecten zoals GAD-7, PHQ-9, SWLS, OSLO-Scale, bezorgdheden, subjectieve inschatting van gezondheid en welzijn, en medicatiegebruik. Daarnaast wordt er altijd naar één specifiek thema gepeild, zoals slaap, suïcidaal gedrag of schermtijd.Minder angst en depressieCamille Duveau (Sciensano) besprak de evolutie van de mentale gezondheid sinds de Covid-pandemie. Hoewel de prevalentie van angst en depressie is gedaald sinds de pandemie, blijft deze hoger dan de baseline van 2019. Vooral jongvolwassenen (18-29 jaar), mensen met een laag opleidingsniveau en degenen met financiële problemen vertonen hogere niveaus van angst en depressie.In februari 2023 gaf 22% van de respondenten aan behoefte te hebben aan professionele geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Van deze groep ontving een derde geen zorg. De voornaamste redenen hiervoor waren uitstelgedrag, bezorgdheid over de kostprijs en tijdsgebrek. Bij 65-plussers speelden angst om zorg te zoeken en lange wachtlijsten een grote rol. Vooral vrouwen, jongeren en mensen met financiële problemen hadden moeite om de benodigde zorg te krijgen.Telewerk blijftEduardo Bracho Montes de Oca (UCLouvain) besprak de toename van telewerk tijdens de pandemie, een trend die sindsdien nauwelijks is afgenomen. Momenteel werkt ongeveer een derde van de beroepsbevolking op een of andere manier op afstand, of dat nu vanuit huis, een gedeelde werkplek of zelfs in de trein is.Telewerk verandert de balans tussen vereisten en hulpbronnen. De sociale ondersteuning door collega's kan wegvallen, zoals het aanbod om een deel van het werk over te nemen. De literatuur over de effecten van telewerk is echter nog onduidelijk.Voorlopige bevindingen suggereren dat wekelijks telewerk leidt tot een lichte vermindering van angst en depressie, een lager risico op burn-out en meer betrokkenheid. Er is echter meer onderzoek nodig om deze bevindingen te bevestigen. Meer informatie over dit onderzoek is te vinden op weave-telehealth.be.BurnoutHans De Witte (KU Leuven) besprak burnout als een werkgerelateerd aspect van mentale gezondheid. Burnout kent twee vormen: een ernstige versie, die ongeveer 1% van de bevolking treft en niet noodzakelijk stijgt over de tijd, en een mildere versie, die mogelijk 10% van de bevolking treft en een lichte stijging vertoont.In de BELHEALTH-enquête wordt de Burnout Assessment Tool (BAT) gebruikt om het risico op burnout te evalueren. Symptomen van burnout zijn onder andere uitputting, cognitieve en emotionele beperkingen, en mentale afstand. Het onderzoek maakt gebruik van een 'verkeerslicht'-systeem om de ernst van burnout te categoriseren. In België bevindt 10,8% van de bevolking zich in de gevarenzone. Het percentage in die rode zone is twee keer zo hoog in Brussel en Wallonië als in Vlaanderen.De risicogroepen voor burnout zijn mensen met lage administratieve banen, personen tussen 35-44 jaar en alleenstaanden. Lager risico lopen managers, zelfstandigen, 65-plussers en mensen met een partner. Geslacht, sector, type contract en telewerk blijken niet significant van invloed te zijn.Uit de literatuur blijkt dat de belangrijkste oorzaken van burnout te veel werkeisen en te weinig werkbronnen zijn. Dit wordt bevestigd door regressie-analyse, die meer dan 40% van de verschillen verklaart. Daarom moet preventie zich richten op het ontwerpen en herontwerpen van banen.Intrinsieke motivatieOlivier Luminet (UCLouvain) evalueerde de opvolging van corona-maatregelen. Hij benadrukte het belang van het vermijden van angst- en dreigingsboodschappen, omdat deze alleen op korte termijn nuttig zijn en de intrinsieke motivatie verminderen. Een betere aanpak is mensen zelfstandig leren in te schatten waar risico's hoger dan wel lager zijn, bijvoorbeeld bij samenkomsten binnen versus buiten, met veel of weinig mensen, en in ruimtes met of zonder ventilatie.Luminet stelde voor om if-then scenario's te gebruiken, zodat mensen begrijpen waarom bepaalde maatregelen nodig zijn. Het is met name belangrijk om te communiceren waarom een hoge viruscirculatie gevolgen heeft voor zowel de fysieke als mentale gezondheid van de bevolking. Het volledige webinar is te herbekijken bij Sciensano.