Als huisarts hebben wij het voorrecht om elke dag verbinding aan te gaan met onze patiënten. Dit nodigt uit om het individuele perspectief van de patiënt te verkennen, om te komen tot een gedeelde, persoonsgerichte aanpak. Vanuit deze bijzondere rol merken we dag na dag hoe mensen in hun leven te maken krijgen met schokkende gebeurtenissen en grote zorgen om naasten en familieleden in nood.
Of het nu gaat over blootstelling aan ziekte, financiële zorgen, emotionele problemen, uitsluiting, geweld,... persoonlijke veerkracht, sociale steun en het antwoord dat wij als maatschappij bieden, zijn bepalend voor de gevolgen. Als mens hebben we nood aan veiligheid en bescherming.
Wanneer de nood aan bescherming niet wordt erkend en beantwoord, komt onze veerkracht onder druk te staan. De ontreddering en het trauma wordt groter, en kan leiden tot chronische stressklachten met gevolgen in meerdere levensdomeinen voor de betrokkene en de omgeving.
Dit brengt me bij veerkracht als motor van herstel. Dit concept werd ontwikkeld door Machteld Huber in het kader van 'positieve gezondheid', het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan en zoveel mogelijk de eigen regie te voeren. Centraal daarin staat de veerkracht om steeds opnieuw het betekenisvolle van het leven te zien.
Om toekomstige stresssituaties het hoofd te kunnen bieden met voldoende veerkracht, is het essentieel dat er na acute stress of tegenslag opnieuw spanning kan wegvloeien. Ook het accent op 'de eigen regie behouden' is relevant. Als mens hebben we behoefte om bij te dragen, om onze toekomst en die van onze naasten mee vorm te geven in samenwerking met anderen.
Met vrede kiezen we voor veerkrachtige mensen die bouwen aan een stabiele toekomst
Wanneer mensen zich bevinden in een onveilige context waarbij de regie hen wordt ontzegd, dan worden zij overgeleverd aan een verpletterende machteloosheid. Veiligheid en stabiliteit zijn essentieel om veerkracht en regie te behouden, ook vanuit maatschappelijk perspectief.
Momenteel beheersen oorlog en terreur niet alleen de media, maar ook vele mensenlevens. Sommige patiënten durven de metro niet meer te nemen. Anderen zijn in het ongewisse over het lot van hun familieleden in hun thuisland en verliezen grip en regie.
Nog anderen hebben slapeloze nachten door een diep gevoel van onrecht en zijn geschokt en teleurgesteld omdat mensenrechten selectief worden toegepast.
Er is ook angst voor de toenemende polarisering waardoor sommige mensen zich geviseerd en onveilig voelen. De cohesie en de veerkracht in onze maatschappij staat heel erg onder druk. Welk antwoord kunnen wij bieden? Meer dan ooit is het noodzakelijk om ons te verplaatsen in het perspectief van alle slachtoffers.
Het vraagt zelfs geen bocht in ons denken, want als maatschappij maakten we eerder al trauma's mee die doorwerken in ons collectieve bewustzijn en die ons verbinden met het leed van de slachtoffers vandaag: ons eigen oorlogsverleden, de vermiste kinderen, de terreuraanslagen, de overstromingen, de slachtoffers van seksueel misbruik, de coronapandemie waarin wij moesten omgaan met ziekenhuizen die overspoeld werden en waarbij eenzame ouderen in woonzorgcentra stierven zonder afscheid te kunnen nemen van hun geliefden...
Wat ons verbindt, is de gedeelde behoefte aan veiligheid en bescherming. Hoe willen we deze behoefte geloofwaardig beantwoorden? Als wij vooral reageren vanuit angst, dan zal het antwoord defensief zijn, met meer verdeeldheid tot gevolg.
Leed met leed beantwoorden leidt niet tot herstel
Kunnen we op een andere manier reageren? Volgens mij kan dat wel degelijk. Als wij de moed hebben om te reageren vanuit hoop, de belangrijkste opbouwende kracht die er is, dan zal het antwoord verbinding zijn. Hoop en verbinding, omdat we weigeren onze menselijkheid en onze veerkracht op te geven.
Leed met leed beantwoorden leidt niet tot herstel. Trauma met trauma beantwoorden bestendigt generatielang het conflict tussen mensen.
Dit is ontoelaatbaar. De huidige tragedie staat symbool voor het onrecht dat zovele mensen reeds hebben ervaren: mensen worden niet gelijk bejegend, de solidariteit die ons drijft, is selectief. Dit treft vele van onze patiënten tot in het diepste van hun wezen en zorgt voor ontreddering en verlies aan vertrouwen.
Vrede is urgent en levensnoodzakelijk. Vrede geneest radeloze mensen en verbindt hen met hoop. Met vrede kiezen we voor veerkrachtige mensen die bouwen aan een stabiele toekomst.
Huisartsen zien de pijn van hun patiënten en voelen hun nood aan veiligheid, verbinding, hoop en vrede. We nemen dit ernstig, we kijken niet weg. We doen dit in verbondenheid met alle hulpverleners wereldwijd die in een context van onderdrukking en geweld hun werk proberen verder te zetten.
Wij delen dezelfde missie: verzorging, bescherming en stabiliteit bieden zodat patiënten hun veerkracht kunnen aanspreken.
Huisartsen en eerstelijnswerkers kunnen actief bijdragen aan vrede. In onze praktijk hangt de vredesvlag. We stellen ook kaartjes ter beschikking, waarop patiënten uitdrukking kunnen geven aan hun hoop op een stabiele toekomst en hun verlangen naar vrede. De beschreven kaartjes hangen als een vlaggenlijn in de praktijk, een symbool van hoop en verbinding.