Europese Rekenkamer kritisch voor covid-respons van EU-agentschappen

"De EU werd enigszins verrast door de gezondheidscrisis als gevolg van de coronapandemie", stelt de Europese Rekenkamer (ERK) met gevoel voor understatement. De twee medische agentschappen van de EU -- het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) -- stonden in de frontlinie tijdens de coronapandemie.Ernst werd onderschatDe auditors van de ERK merken op dat het ECDC de ernst van de situatie eerst onderschatte, omdat het de kans klein achtte dat het virus de EU zou binnenkomen. Het erkende pas op 12 maart 2020, drie dagen nadat Italië een nationale lockdown had afgekondigd, dat onmiddellijke, gerichte actie geboden was.Het ECDC was wel al begonnen met het verzamelen van gegevens over de pandemie, maar doordat de teststrategieën van de afzonderlijke lidstaten sterk afweken was er een grote variatie in het aantal gemelde besmettingen. Dat was ook het geval voor de wijze waarop overlijdens werden geregistreerd. De auditors stellen dat het ECDC sneller betrouwbaardere technieken -- zoals het analyseren van virusconcentraties in rioolwater -- had kunnen laten toepassen.Ook kwam het ECDC soms te laat met risicobeoordelingen, richtsnoeren en openbare informatie. Zo werden er pas in april-mei 2020, toen de eerste golf al over haar hoogtepunt was, Europese richtlijnen uitgevaardigd over het dragen van mondmaskers en over contact-tracing. Sommige landen legden adviezen van het ECDC naast zich neer - bijvoorbeeld over reisrestricties, die het ECDC niet effectief achtte.EMA deed beterHet EMA krijgt een beter rapport - ook al bevond het Agentschap zich in de nasleep van Brexit in "bedrijfscontinuïteitsmodus": omwille van de gedwongen verhuis van Londen naar Amsterdam had 9% van het personeel ontslag genomen of langdurig verlof opgenomen.In de vroege stadia van de pandemie nam het EMA contact op met potentiële ontwikkelaars van vaccins en behandelingen. Het zorgde ervoor dat de normale toelatingsprocedures ingekort werden, en deed zijn best om geneesmiddelentekorten op te vangen.Een zwak punt is dat het EMA niet succesvol bleek in het bevorderen van klinische proeven in de EU.Lessen trekkenDe Europese Commissie heeft lessen getrokken uit wat misliep, stelt de ERK. Het mandaat van het ECDC en het EMA is verduidelijkt, en de Europese geneesmiddelenwetgeving wordt herzien om toelatingsprocedures voor nieuwe geneesmiddelen te versnellen. In 2021 werd HERA opgericht, de Health Emergency Preparedness and Response Authority. HERA moet ondermeer toezicht houden op de ontwikkeling, productie en distributie van medicijnen, vaccins en andere producten in noodsituaties. De Europese Rekenkamer stipt echter aan de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van HERA overlappen met die van het ECDC. De auditors roepen op tot nauwe samenwerking om onnodig dubbel werk te voorkomen."De Commissie en de agentschappen zijn op dit ogenblik bezig met het toepassen van de uit de pandemie getrokken lessen, maar het is nog te vroeg om te stellen dat dit voldoende is om de agentschappen naar behoren voor te bereiden op toekomstige noodsituaties op het gebied van de volksgezondheid", besluit de Europese Rekenkamer.Het volledige rapport is hier te lezen.