Nu er verschillende werkzame vaccins beschikbaar zijn, is de volgende uitdaging om te bepalen wie ze als eerste krijgt. Schaarste vraagt een goede planning en dus ook volgorde. Internationaal zijn hierover een aantal ethische richtlijnen gepubliceerd (o.m. door de WHO). Het uitgangspunt is telkens: eerst de meest kwetsbaren en hun zorgverleners.

Maar wie zijn de meest kwetsbaren? En wat met de geestelijke gezondheidszorg?

Omwille van het intensieve onderlinge contact in ziekenhuizen en instellingen, waar echte 'uitbraken' kunnen ontstaan, worden patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA), patiënten in de ouderenpsychiatrie, forensische psychiatrie als kwetsbare groepen beschouwd. Zij krijgen enige voorrang bij de vaccinaties.

Net als bewoners van woon- en zorgcentra en instellingen binnen de gehandicaptenzorg, leven deze patiënten in psychiatrische ziekenhuizen met veel kwetsbare mensen in een collectief, en hebben ze veelvuldig en langdurig contact met hun medepatiënten en hun zorgverleners. Voor sommigen is het begrijpen en naleven van de flankerende covid-19-maatregelen moeilijk tot onmogelijk, wat voor hun medepatiënten en hulpverleners zeer risicovol is. De overheid geeft deze groepen terecht enige prioriteit.

Maar die kwetsbaarheid geldt niet alleen voor wie in een residentiële setting verblijft. Personen met ernstige psychiatrische aandoeningen hebben een aanzienlijk grotere kans om besmet te raken met COVID-19 en eens ze besmet zijn, lopen ze een verhoogd risico op een ernstig of fataal ziekteverloop.

Ook patiënten met een ernstige psychiatrische stoornis verdienen eerlijke plaats op de vaccinatieprioriteitenlijst

Daar zijn een aantal verklaringen voor. Vooreerst het immuunsysteem dat afwijkingen vertoont gerelateerd aan de psychiatrische ziekte zelf of de behandeling ervan. Trauma's in de kindertijd, vaker voorkomend bij personen met psychiatrische stoornissen, maar ook chronische stress en ernstige slaapproblemen blijken een nadelig effect te hebben op het immuunsysteem. En bij een aantal psychiatrische aandoeningen zien we een versnelde veroudering van het immuunsysteem.

Vervolgens ook het frequent voorkomen van chronische aandoeningen zoals diabetes, cardiovasculaire aandoeningen, obesitas. Deze maken, zoals algemeen bekend, de prognose van een covid-besmetting slechter. Intussen blijkt uit onderzoek dat de somatische zorg bij EPA-patiënten onvoldoende is.

Daarnaast vormen de socio-economisch minder gunstige omstandigheden waarin ze vaak leven een drempel naar de zorg en verhogen ook de kans op besmetting (veel mensen in een kleine woning e.d.).

In de geestelijke gezondheidszorg leeft dan ook een ernstige bezorgdheid dat de huidige covid-19-exitstrategie ontoereikend en mogelijk zelfs ineffectief zal zijn voor de 160.000 personen in ons land die momenteel lijden aan een of meer ernstige psychische aandoeningen.

Gerichte interventies en aanhoudende inspanningen zullen derhalve nodig zijn om een voldoende hoge vaccinatiedekking tegen SARS-CoV-2 te bereiken bij personen met psychiatrische problematiek

Personen met EPA zijn een heterogene en moeilijk te bereiken risicogroep voor wie de algemene pandemische respons- en vaccinatieplannen onvoldoende zijn aangepast.

Met betrekking tot de covid 19-vaccinatie is er ook bezorgdheid over de terughoudendheid voor vaccins bij de algemene bevolking. De snelle ontwikkeling van de vaccins, de angst voor te snelle goedkeuring en een gebrek aan kennis over mogelijke bijwerkingen op de lange termijn spelen hierin een rol. De race naar covid-19-vaccins is ook sterk gepolitiseerd en gemediatiseerd. Voor personen met een ernstige psychische aandoening die last hebben van betrekkingsideeën en denkstoornissen wordt het extra moeilijk om hier niet te worden in meegezogen.

Er is al een lage vaccinatiegraad bij EPA-patiënten wat betreft de jaarlijkse influenzavaccinatie of de belangrijke basisvaccinaties. Gerichte interventies en aanhoudende inspanningen zullen derhalve nodig zijn om een voldoende hoge vaccinatiedekking tegen SARS-CoV-2 te bereiken bij personen met psychiatrische problematiek.

Ten slotte wordt, ondanks gezamenlijke inspanningen van veel zorgverleners in de geestelijke gezondheidszorg, de zorg voor patiënten met psychiatrische stoornissen ernstig belemmerd door de covid-19-pandemie. De geestelijke gezondheidszorg moet zo snel mogelijk kunnen terugkeren naar haar normale activiteit om secundaire schade als gevolg van de verminderde toegankelijkheid van zorg te voorkomen. In verschillende Europese landen is men al begonnen met het vaccineren van geestelijke gezondheidswerkers.

In verschillende Europese landen is men al begonnen met het vaccineren van geestelijke gezondheidswerkers

In Nederland zijn een aantal subgroepen van mensen die lijden aan een ernstige psychiatrische stoornis erkend als prioritaire groepen voor SARS-Cov-2-vaccinatie. In het VK krijgen patiënten met psychiatrische problematiek voorrang. In Denemarken werd in een omzendbrief aan artsen gevraagd om patiënten met ernstige psychotische stoornissen of onder behandeling met hoge dosissen psychofarmaca prioritair te verwijzen voor vaccinatie.

Wij hopen dat ons land dit voorbeeld zal volgen. Het is niet de bedoeling om te concurreren met andere groepen maar om alle mensen met een kwetsbaarheid voorrang te geven. Ook patiënten met een ernstige psychiatrische stoornis verdienen een eerlijke plaats op de prioriteitenlijst bij de vaccinatie tegen covid-19.

Nu er verschillende werkzame vaccins beschikbaar zijn, is de volgende uitdaging om te bepalen wie ze als eerste krijgt. Schaarste vraagt een goede planning en dus ook volgorde. Internationaal zijn hierover een aantal ethische richtlijnen gepubliceerd (o.m. door de WHO). Het uitgangspunt is telkens: eerst de meest kwetsbaren en hun zorgverleners.Maar wie zijn de meest kwetsbaren? En wat met de geestelijke gezondheidszorg? Omwille van het intensieve onderlinge contact in ziekenhuizen en instellingen, waar echte 'uitbraken' kunnen ontstaan, worden patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA), patiënten in de ouderenpsychiatrie, forensische psychiatrie als kwetsbare groepen beschouwd. Zij krijgen enige voorrang bij de vaccinaties. Net als bewoners van woon- en zorgcentra en instellingen binnen de gehandicaptenzorg, leven deze patiënten in psychiatrische ziekenhuizen met veel kwetsbare mensen in een collectief, en hebben ze veelvuldig en langdurig contact met hun medepatiënten en hun zorgverleners. Voor sommigen is het begrijpen en naleven van de flankerende covid-19-maatregelen moeilijk tot onmogelijk, wat voor hun medepatiënten en hulpverleners zeer risicovol is. De overheid geeft deze groepen terecht enige prioriteit.Maar die kwetsbaarheid geldt niet alleen voor wie in een residentiële setting verblijft. Personen met ernstige psychiatrische aandoeningen hebben een aanzienlijk grotere kans om besmet te raken met COVID-19 en eens ze besmet zijn, lopen ze een verhoogd risico op een ernstig of fataal ziekteverloop. Daar zijn een aantal verklaringen voor. Vooreerst het immuunsysteem dat afwijkingen vertoont gerelateerd aan de psychiatrische ziekte zelf of de behandeling ervan. Trauma's in de kindertijd, vaker voorkomend bij personen met psychiatrische stoornissen, maar ook chronische stress en ernstige slaapproblemen blijken een nadelig effect te hebben op het immuunsysteem. En bij een aantal psychiatrische aandoeningen zien we een versnelde veroudering van het immuunsysteem.Vervolgens ook het frequent voorkomen van chronische aandoeningen zoals diabetes, cardiovasculaire aandoeningen, obesitas. Deze maken, zoals algemeen bekend, de prognose van een covid-besmetting slechter. Intussen blijkt uit onderzoek dat de somatische zorg bij EPA-patiënten onvoldoende is. Daarnaast vormen de socio-economisch minder gunstige omstandigheden waarin ze vaak leven een drempel naar de zorg en verhogen ook de kans op besmetting (veel mensen in een kleine woning e.d.).In de geestelijke gezondheidszorg leeft dan ook een ernstige bezorgdheid dat de huidige covid-19-exitstrategie ontoereikend en mogelijk zelfs ineffectief zal zijn voor de 160.000 personen in ons land die momenteel lijden aan een of meer ernstige psychische aandoeningen. Personen met EPA zijn een heterogene en moeilijk te bereiken risicogroep voor wie de algemene pandemische respons- en vaccinatieplannen onvoldoende zijn aangepast.Met betrekking tot de covid 19-vaccinatie is er ook bezorgdheid over de terughoudendheid voor vaccins bij de algemene bevolking. De snelle ontwikkeling van de vaccins, de angst voor te snelle goedkeuring en een gebrek aan kennis over mogelijke bijwerkingen op de lange termijn spelen hierin een rol. De race naar covid-19-vaccins is ook sterk gepolitiseerd en gemediatiseerd. Voor personen met een ernstige psychische aandoening die last hebben van betrekkingsideeën en denkstoornissen wordt het extra moeilijk om hier niet te worden in meegezogen.Er is al een lage vaccinatiegraad bij EPA-patiënten wat betreft de jaarlijkse influenzavaccinatie of de belangrijke basisvaccinaties. Gerichte interventies en aanhoudende inspanningen zullen derhalve nodig zijn om een voldoende hoge vaccinatiedekking tegen SARS-CoV-2 te bereiken bij personen met psychiatrische problematiek. Ten slotte wordt, ondanks gezamenlijke inspanningen van veel zorgverleners in de geestelijke gezondheidszorg, de zorg voor patiënten met psychiatrische stoornissen ernstig belemmerd door de covid-19-pandemie. De geestelijke gezondheidszorg moet zo snel mogelijk kunnen terugkeren naar haar normale activiteit om secundaire schade als gevolg van de verminderde toegankelijkheid van zorg te voorkomen. In verschillende Europese landen is men al begonnen met het vaccineren van geestelijke gezondheidswerkers.In Nederland zijn een aantal subgroepen van mensen die lijden aan een ernstige psychiatrische stoornis erkend als prioritaire groepen voor SARS-Cov-2-vaccinatie. In het VK krijgen patiënten met psychiatrische problematiek voorrang. In Denemarken werd in een omzendbrief aan artsen gevraagd om patiënten met ernstige psychotische stoornissen of onder behandeling met hoge dosissen psychofarmaca prioritair te verwijzen voor vaccinatie. Wij hopen dat ons land dit voorbeeld zal volgen. Het is niet de bedoeling om te concurreren met andere groepen maar om alle mensen met een kwetsbaarheid voorrang te geven. Ook patiënten met een ernstige psychiatrische stoornis verdienen een eerlijke plaats op de prioriteitenlijst bij de vaccinatie tegen covid-19.