...

De bescherming van geesteszieken wordt geregeld door de wet van 26 juni 1990. Artikel 2 stelt dat beschermingsmaatregelen (lees: dwangopname) enkel kunnen indien de toestand van de geesteszieke dat vereist. Dat kan zijn omdat hij zijn gezondheid en veiligheid ernstig in gevaar brengt. Of omdat hij andermans leven of integriteit ernstig bedreigt. Deze wet omschrijft dus niet wat een geestesziekte is, tenzij op een negatieve manier: "Onaangepastheid aan de zedelijke, maatschappelijke, religieuze, politieke of andere waarden mag op zichzelf niet als een geestesziekte worden beschouwd." Bewust definieerde de wetgever in 1990 een geestesziekte niet. Daarmee lag de bal in het kamp van de vrederechters. Zij zijn bevoegd om te oordelen over ieder verzoek tot dwangopname. En zoals te verwachten was, oordelen ze verdeeld over de vraag of verslaving een geestesziekte is. Een meerderheid van de rechtspraak weerhoudt verslaving op zich niet als geestes- ziekte. Ze laten dwangopname enkel toe als de verslaving gepaard gaat met symptomen van een aandoening die onbetwistbaar wél een geestesziekte is. Een vrederechter in Namen zat daar blijkbaar mee verveeld en trok naar het Grondwettelijk Hof. Op 3 november 2022 stelde hij de vraag of het geen ongelijke behandeling is indien een geesteszieke wel onder dwang kan worden opgenomen en iemand die (enkel) lijdt aan een alcohol-, toxicologische of medicijnverslaving niet? Daarmee koos hij wel het kamp van de meerderheid van zijn collega's. Na een korte procedure beantwoordde het Grondwettelijk Hof de vraag. Op 12 januari stelden de rechters vast dat een geesteszieke niet gedefinieerd wordt door de wet. Vervolgens doken ze in de parlementaire voorbereiding van de wet van 26 juni 1990. En dan beslisten ze "dat men niet kan uitsluiten dat iemand met een ernstige alcohol-, toxicologische of medicijnverslaving beschouwd kan worden als een geesteszieke". Ze voegden eraan toe dat het aan de bevoegde rechter is om daarover in concreto te oordelen. Anders gezegd: een verslaving kan een geestesziekte zijn en dus aanleiding geven tot een dwangopname. Maar het is aan de vrederechter om daarover te oordelen. Met dit salomonsoordeel ligt de bal dus opnieuw bij de vrederechters. Maar de opvatting dat verslaving op zich geen geestesziekte kan zijn, is met dit arrest wel van de baan.