...

"De arts heeft het meeste macht en is het minst afhankelijk. Hij zit in de ideale positie om een meer evenwichtige relatie met zijn patiënt tot stand te brengen."Aan het woord is Edgard Eeckman, communicatiemanager van het UZ Brussel en sinds oktober vorig jaar doctor in de media- en communicatiestudies. Hij vertelt gedreven over de resultaten van zijn doctoraat, die hij vulgariseerde in zijn boek 'Balanceren tussen macht en onmacht'. De rode draad is 'patient empowerment' en dus zit er ook een patiënte mee aan tafel: Inge Vandelannoote.Inge kampt al 20 jaar met colitis ulcerosa en staat nu mee aan de wieg van de nieuwe vzw Patient Empowerment: "Tijdens mijn vele bezoeken aan huisartsen, ziekenhuizen en zorgverleners geraakte ik meer en meer overtuigd van de nood aan patient empowerment. We moeten streven naar een meer evenwaardige relatie tussen patiënt en zorgverlener. In augustus kreeg ik een definitieve stoma. Dat heb ik niet alleen beslist, maar bewust en weloverwogen heb ik dat samen met mijn arts beslist. In de loop van mijn 20 jaar chronische ziekte heb ik vaak ervaren dat patiënten en artsen best hun kennis kunnen delen en naar elkaar kunnen luisteren om dan samen tot een besluit te komen op basis van de argumenten die zijn aangedragen. De oplossing die de arts aanreikt, moet voor de patiënt ook aanvaardbaar zijn."AfhankelijkEdgard Eeckman: "Patiënt en arts zijn van elkaar afhankelijk, maar de patiënt is meer afhankelijk van de arts dan omgekeerd. De arts beschikt immers over een aantal resources: kennis, informatie, tijd, vaardigheden, wettelijke macht, ... Hoe belangrijker en zeldzamer die resources zijn, hoe afhankelijker de patiënt wordt. Let op: ook de arts is afhankelijk van de patiënt. Hij heeft hem nodig voor informatie, voor zijn inkomen, enz. Er zit dus een zeker onevenwicht in die relatie en dat heb ik geanalyseerd vanuit afhankelijkheidsmacht. Dat is een vorm van macht die ontstaat doordat je afhankelijk bent. Omdat de arts in de relatie het machtsoverwicht heeft, is het aan hem om die relatie zo gelijkwaardig mogelijk te maken."Inge Vandelannoote: "Men moet leren denken mét de patiënt in plaats van voor en over de patiënt. Artsen zijn opgeleid om bepaalde stappen te volgen in een proces, maar wat ik als patiënt voor ogen heb, is niet noodzakelijk hetzelfde als wat mijn arts voor ogen heeft binnen mijn zorgproces."Edgard Eeckman: "Als een arts bijvoorbeeld aan zijn patiënt vraagt of hij alles heeft begrepen en de patiënt bevestigt dat, dan kan de arts ervan uitgaan dat het ok is. Maar als hij het zeker wil weten, dan kan hij sterker doorvragen en aan de patiënt bijvoorbeeld vragen om uit te leggen wat hij gaat doen, als hij thuiskomt. Op basis van wat de patiënt dan vertelt, kan de arts zelf vaststellen of de patiënt het begrepen heeft. Zo empower je de patiënt."Controle"Het duurt gemiddeld 18 seconden vooraleer een dokter een patiënt onderbreekt. Dat is geen toonbeeld van een begrijpende en luisterende houding. De communicatie tussen arts en patiënt moet de patiënt een gevoel van controle geven. Dat zit soms in kleine handelingen, zoals het respect waarmee je de kamer van een patiënt betreedt of de manier waarop je een patiënt lichamelijk benadert. Onderzoek heeft al uitgewezen dat het een patiënt zieker kan maken, als hij het gevoel heeft dat hij de controle verliest." Inge Vandelannoote: "Vijftien jaar lang ben ik een schijnbaar voorbeeldige, volgzame patiënt geweest. Ik volgde zijn adviezen op, maar stemde niet altijd in met de medicatie die hij voorschreef. Ik kocht die medicatie altijd aan, maar nam ze wel vaker niet in. Het zit, denk ik, vooral in wederzijds respect. Als patiënt heb ik een hele hoop rechten, maar ik heb ook plichten. Door op een waardige manier te communiceren over mijn gezondheidstoestand en over hoe ik mij écht voel als patiënt, reik ik zorgverleners waardevolle en nuttige informatie aan. Die informatie is nuttig en bepaalt mee de kwaliteit van mijn zorg."Edgard Eeckman: "De expertise van de patiënt komt niet in concurrentie met de expertise van de arts. De patiënt kan meegeven welke effecten de behandeling had en levert zo zeer belangrijke informatie aan voor de arts. Door de twee expertises samen te leggen en erover te discussiëren komt men vaak tot de beste oplossingen. De arts wil in de eerste plaats genezen, maar misschien geeft de patiënt er wel de voorkeur aan om deels met een zorgaspect te blijven zitten, omdat hij denkt dat dat voor hem beter leefbaar is."OnderhandelenInge Vandelannoote: "Ik stond voor de keuze: een definitief stoma of een tijdelijk stoma en een hersteloperatie. Na twintig jaar heb ik voor een definitief stoma gekozen, omdat ik alle pijn, ongemak en onzekerheid beu was. Mijn arts had duidelijk een andere voorkeur en we hebben daarover echt moeten onderhandelen. Patiënt en zorgverlener moeten op een evenwaardige basis de kans krijgen om elkaar te beïnvloeden. Ze moeten samen argumenten afwegen en samen tot een besluit komen. Dat is essentieel."Edgard Eeckman: "De machtsverhouding tussen dokter en patiënt is de laatste jaren wat verschoven. De patiënt is veel beter geïnformeerd en een arts kan daar best op inspelen. Alleen dan zal hij geloofwaardig overkomen voor de patiënt en heeft hij meer kans dat die therapietrouw is. . Hoe vaak gebeurt het niet dat een patiënt de voorgeschreven medicatie toch niet neemt? Dat moet je er als arts uithalen. Let op: niet elke patiënt wil die betrokkenheid om mee te beslissen of kan ze aan. Patiënten hebben ook het recht om aan de dokter te vragen om te beslissen."Inge Vandelannoote: "Het is een dynamisch gegeven. Het evolueert in de tijd. Er zijn momenten waarop ik de keuze volledig aan de arts overlaat. Andere keren weet ik heel bewust welke kant ik uit wil. Eén ding is voor mij duidelijk: als ik mee beslis, heb het gevoel dat ik mee de verantwoordelijkheid draag. Dat verhoogt voor mij persoonlijk de slaagkansen van mijn behandeling. En als ik mee beslis, draag ik ook mee de verantwoordelijkheid over die beslissing."Luc Vander ElstEdgard Eeckman, Balanceren tussen macht en onmacht, 188p. - uitgegeven bij Politeia. www.politeia.beVzw Patient EmpowermentDe vzw Patient Empowerment wil de nieuwe inzichten in patient empowerment zoveel mogelijk ingang doen vinden. De vzw streeft naar een gelijkwaardige relatie tussen patiënt en zorgverlener met wederzijds respect. Ze wil die expertise, kennis en visie verankeren en uitdragen via allerlei communicatiekanalen: lezingen, opleidingen, cursussen, publicaties, ... De vereniging is niet gekoppeld aan een bepaalde pathologie en wil mensen warm maken om ook op die manier te gaan denken.www.patientempowerment.be