Ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg zijn mensen die zelf psychisch ziek geweest zijn en die hun ervaringsdeskundigheid via vorming en bijscholing ontwikkelen tot een zinvolle bijdrage in de zorg voor anderen, hetzij beroepsmatig hetzij als vrijwilliger.
Dat de inzet van ervaringsdeskundigheid een meerwaarde kan opleveren in de zorg, wordt als een gemeengoed beschouwd. Ervaringsdeskundigen zoals patiënten en hun context horen als volwaardige partners thuis in de zorg.
De inschakeling van ervaringsdeskundigen kan bijdragen tot destigmatisering.
Een goed contact en uitwisseling met ervaringsdeskundigen en lotgenoten zijn essentiële componenten voor een meer herstelgerichte zorg. Succesverhalen, horen hoe anderen herstelden, geven moed en hoop om een behandeling te volgen en door te zetten. Herstelgerichte zorg empowert patiënten en betrekt hen bij of geeft hen de regie over de zorg. Patiënten worden zo meer zelf echt partner in de zorg. Ervaringsdeskundigheid kan een cruciale expertise en ervaring vormen die mooi complementair is met de evidence-based deskundigheid en ervaring van de professionele zorgverleners. Een goede samenwerking tussen patiënten en hulpverleners kan bijdragen tot betere zorg en dan voornamelijk in de betekenis van kwaliteit van leven. Die samenwerking is mogelijk wanneer de eigenwaarde en het zelfbewustzijn van patiënten wordt versterkt en wanneer de ervaringsdeskundigheid uitgroeit tot een eigen vakgebied. Van een ervaringswerker wordt verwacht een positieve bijdrage te leveren in de zorg aan anderen en ook de zelfzorg niet te vergeten. Na een psychiatrische behandeling, al dan niet gepaard gaand met een opname in een psychiatrisch ziekenhuis, of na een psychologische begeleiding hullen de meeste patiënten zich in een stilzwijgen. Door dat stilzwijgen te doorbreken en naar buiten te komen met een positief verhaal kan de samenleving zich een objectiever en genuanceerder beeld vormen over wat zich afspeelt binnen de geestelijke gezondheidszorg. Zo kan de inschakeling bijdragen tot destigmatisering van de sector geestelijke gezondheidszorg en van de mensen met een psychiatrische aandoening.
Ervaringsdeskundigen, die zich beroepsmatig als ervaringswerker willen engageren, moeten daartoe een specifieke opleiding krijgen om hun rol op een zo professioneel mogelijke manier uit te oefenen. Ze worden geacht de nodige competenties en vaardigheden te bezitten om als gelijkwaardige collega's in een interdisciplinair team te functioneren. In Nederland en in het Verenigd Koninkrijk heeft men al langer ervaring met het uitwerken van competentieprofielen en het inschakelen van ervaringsdeskundigen. In Vlaanderen staan een aantal organisaties in voor de ondersteuning en opleiding van ervaringsdeskundigen. Ze werken samen aan een Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid. Dat project wordt begeleid door de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid. Patiënten hebben na een opname en behandeling een eigen ervaring opgebouwd. Het zoeken naar gemeenschappelijke en praktijktheorieën achter die eigen ervaring leidt tot ervaringskennis. Het toepassen van die kennis doet ervaringsdeskundigheid ontstaan. Inbreng van een patiëntenperspectief en ervaringskennis in opleidingen wordt pas ten volle effectief als ze ook een structureel onderdeel worden van de opleidingen en de vorming van de andere zorgberoepen. Zowel tijdens de behandeling als tijdens de opleiding van zorgverleners zouden ervaringsdeskundigen moeten betrokken worden. Aan de KUL worden sedert enkele jaren in de interuniversitaire opleiding voor psychiaters ervaringsdeskundigen ingeschakeld. Psychiaters in opleiding blijken verbaasd en onder de indruk te zijn van de visie op zorg van ervaringsdeskundigen. Misschien mogen we ervaringsdeskundigen wel kwalificeren als de "echte professoren" in de psychiatrie.
In Nederland worden ervaringsdeskundigen zelfs al betrokken bij de uitvoering van audits in ziekenhuizen.
Moet er voor ervaringsdeskundigen of voor ervaringswerkers een apart statuut komen? Enkele jaren geleden ging de voorkeur uit naar een eigen statuut vanuit de motivatie dat een ervaringsdeskundige zich zowel psychisch als financieel kwetsbaar opstelt. Vanuit de idee dat ervaringsdeskundigen willen behandeld worden zoals elke professionele zorgverlener, is de denkpiste van een bijzonder statuut verlaten. De uitdaging bestaat er nu in inhoud te geven aan de functie en een erkenning binnen te halen zodat ervaringswerkers een vaste waarde worden binnen elk zorgteam zoals reeds het geval is in bepaalde landen. Op het congres van Zorgnet-Icuro "Open Minds" van 2016 brak de koepelorganisatie terecht een lans om de opleiding van ervaringsdeskundigen te laten certificeren met het oog op een volwaardige vergoeding en tegelijk de functie van ervaringsdeskundige op te nemen in het KB 78.
Ervaringsdeskundigen kunnen niet alleen ingeschakeld worden in de directe zorg en in het bijscholen van zorgverleners, maar ook in adviesraden, in het uitbouwen en aansturen van netwerken en waarom ook niet in het beheer van voorzieningen en op beleidsniveau van de sector geestelijke gezondheidszorg. In Nederland worden ervaringsdeskundigen zelfs al betrokken bij de uitvoering van audits in ziekenhuizen. Als dat geen eyeopener is voor de inschakeling van ervaringsdeskundigen.
Dat de inzet van ervaringsdeskundigheid een meerwaarde kan opleveren in de zorg, wordt als een gemeengoed beschouwd. Ervaringsdeskundigen zoals patiënten en hun context horen als volwaardige partners thuis in de zorg. Een goed contact en uitwisseling met ervaringsdeskundigen en lotgenoten zijn essentiële componenten voor een meer herstelgerichte zorg. Succesverhalen, horen hoe anderen herstelden, geven moed en hoop om een behandeling te volgen en door te zetten. Herstelgerichte zorg empowert patiënten en betrekt hen bij of geeft hen de regie over de zorg. Patiënten worden zo meer zelf echt partner in de zorg. Ervaringsdeskundigheid kan een cruciale expertise en ervaring vormen die mooi complementair is met de evidence-based deskundigheid en ervaring van de professionele zorgverleners. Een goede samenwerking tussen patiënten en hulpverleners kan bijdragen tot betere zorg en dan voornamelijk in de betekenis van kwaliteit van leven. Die samenwerking is mogelijk wanneer de eigenwaarde en het zelfbewustzijn van patiënten wordt versterkt en wanneer de ervaringsdeskundigheid uitgroeit tot een eigen vakgebied. Van een ervaringswerker wordt verwacht een positieve bijdrage te leveren in de zorg aan anderen en ook de zelfzorg niet te vergeten. Na een psychiatrische behandeling, al dan niet gepaard gaand met een opname in een psychiatrisch ziekenhuis, of na een psychologische begeleiding hullen de meeste patiënten zich in een stilzwijgen. Door dat stilzwijgen te doorbreken en naar buiten te komen met een positief verhaal kan de samenleving zich een objectiever en genuanceerder beeld vormen over wat zich afspeelt binnen de geestelijke gezondheidszorg. Zo kan de inschakeling bijdragen tot destigmatisering van de sector geestelijke gezondheidszorg en van de mensen met een psychiatrische aandoening.Ervaringsdeskundigen, die zich beroepsmatig als ervaringswerker willen engageren, moeten daartoe een specifieke opleiding krijgen om hun rol op een zo professioneel mogelijke manier uit te oefenen. Ze worden geacht de nodige competenties en vaardigheden te bezitten om als gelijkwaardige collega's in een interdisciplinair team te functioneren. In Nederland en in het Verenigd Koninkrijk heeft men al langer ervaring met het uitwerken van competentieprofielen en het inschakelen van ervaringsdeskundigen. In Vlaanderen staan een aantal organisaties in voor de ondersteuning en opleiding van ervaringsdeskundigen. Ze werken samen aan een Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid. Dat project wordt begeleid door de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid. Patiënten hebben na een opname en behandeling een eigen ervaring opgebouwd. Het zoeken naar gemeenschappelijke en praktijktheorieën achter die eigen ervaring leidt tot ervaringskennis. Het toepassen van die kennis doet ervaringsdeskundigheid ontstaan. Inbreng van een patiëntenperspectief en ervaringskennis in opleidingen wordt pas ten volle effectief als ze ook een structureel onderdeel worden van de opleidingen en de vorming van de andere zorgberoepen. Zowel tijdens de behandeling als tijdens de opleiding van zorgverleners zouden ervaringsdeskundigen moeten betrokken worden. Aan de KUL worden sedert enkele jaren in de interuniversitaire opleiding voor psychiaters ervaringsdeskundigen ingeschakeld. Psychiaters in opleiding blijken verbaasd en onder de indruk te zijn van de visie op zorg van ervaringsdeskundigen. Misschien mogen we ervaringsdeskundigen wel kwalificeren als de "echte professoren" in de psychiatrie.Moet er voor ervaringsdeskundigen of voor ervaringswerkers een apart statuut komen? Enkele jaren geleden ging de voorkeur uit naar een eigen statuut vanuit de motivatie dat een ervaringsdeskundige zich zowel psychisch als financieel kwetsbaar opstelt. Vanuit de idee dat ervaringsdeskundigen willen behandeld worden zoals elke professionele zorgverlener, is de denkpiste van een bijzonder statuut verlaten. De uitdaging bestaat er nu in inhoud te geven aan de functie en een erkenning binnen te halen zodat ervaringswerkers een vaste waarde worden binnen elk zorgteam zoals reeds het geval is in bepaalde landen. Op het congres van Zorgnet-Icuro "Open Minds" van 2016 brak de koepelorganisatie terecht een lans om de opleiding van ervaringsdeskundigen te laten certificeren met het oog op een volwaardige vergoeding en tegelijk de functie van ervaringsdeskundige op te nemen in het KB 78.Ervaringsdeskundigen kunnen niet alleen ingeschakeld worden in de directe zorg en in het bijscholen van zorgverleners, maar ook in adviesraden, in het uitbouwen en aansturen van netwerken en waarom ook niet in het beheer van voorzieningen en op beleidsniveau van de sector geestelijke gezondheidszorg. In Nederland worden ervaringsdeskundigen zelfs al betrokken bij de uitvoering van audits in ziekenhuizen. Als dat geen eyeopener is voor de inschakeling van ervaringsdeskundigen.