'Artsen zouden goede woordvoerder zijn voor de klimaatbeweging'

Het is een mooie zomerdag als we Sam Proesmans ontmoeten bij hem thuis. Twee dagen later zal de derde hittegolf van het jaar zich aankondigen. Omwille van een orthopedische ingreep, heeft hij zijn opleiding interne geneeskunde één maand vroeger dan voorzien afgerond. "Misschien had ik wel een andere visie gehad als ik voor orthopedie had gekozen", zegt hij in een onbevangen moment."Als orthopeed los je heel tastbare problemen op, de dankbaarheid van patiënten achteraf is enorm. Een internist komt voornamelijk in aanraking met hart- en vaatziekten, longziekten, diabetes, obesitas, ... Allemaal aandoeningen die grotendeels te voorkomen zijn. Ongeveer 45% van alle longkankers wereldwijd, zijn te wijten aan luchtvervuiling - volgens een recent artikel in The Lancet de grootste killer, dodelijker dan tabak en drie keer zo dodelijk als aids, malaria en tuberculose tezamen. Ik heb als arts té vaak het gevoel gehad te dweilen met de kraan open." Ook de klimaatverandering zal een regelmatig wederkerend onderwerp zijn in het gesprek. "Dat is geen vervan-ons-bed-show, hé. Als je gewoon al eens kijkt naar de hittegolven van de afgelopen zomer: één en één is twee. Bovendien zijn de gevolgen tastbaar. Maar als ik daarover sprak met collega's, haalden ze hun schouders eens op. Dat is geen verwijt, maar het is wel jammer dat die linken met gezondheid vaak niet gezien worden. Ik vind dat hoe langer hoe meer frustrerend.""Je leest al eens over een klimaatdepressie. Maar daar help je niemand mee. Al begrijp ik dat er vandaag mensen zijn die claimen dat ze geen kinderen willen." Defaitistisch is Sam Proesmans echter niet, en dat wil hij ook echt benadrukken. "Mijn keuze om te stoppen als arts is een positieve keuze geweest: als consultant bij Boston Consulting Group hoop ik impact te kunnen uitoefenen op grote groepen van mensen en op beleidskeuzes omdat ik vaststel dat het beter kan. Ik denk dat we als mens altijd naar beter moeten streven."Waarom kan of wil u dat niet als arts?Omdat ik geloof dat wat ik doe en verwezenlijk als individueel arts, altijd maar een druppel op een hete plaat zal zijn. Ik wil aan het begin staan van de cascade. Waarom ben je dan niet met je opleiding gestopt? Wat een verspilling van belastinggeld, is een veelgehoorde kritiek die ik op mijn artikel (op knack.be, nvdr) heb gekregen. Ik ben het daar niet mee eens. Ik denk dat ik nu met een veel grotere geloofwaardigheid kan spreken, en ik zou mij niet in die mate bewust zijn van de ernst van de situatie als ik niet dag in, dag uit geconfronteerd was geweest met zieke mensen. Waarmee ik niet wil zeggen dat het de schuld is van de patiënt! Wat kan hij of zij doen aan de luchtvervuiling die Vlaanderen teistert, of aan het voedsel dat we eten? Dat zijn allemaal gevolgen van beleidsbeslissingen.Wat loopt er fout op beleidsniveau?De milieu- en klimaatproblemen waar we mee geconfronteerd worden, zijn een opportuniteit om maatregelen te nemen voor public health. Dergelijke beleidskeuzes betalen zich in veelvoud terug, maar indirect en op lange termijn. Voor veel politici is een dergelijke koers varen met andere woorden niet interessant, en dat geldt voor politici van alle partijen - rechts, links of hoe je het ook wil noemen. Nergens vind je een langetermijnvisie terug, dát is wellicht mijn grootste frustratie.Uiteindelijk is het wel in de politiek dat de beslissingen genomen worden.Ja, en misschien is het wel onvermijdelijk dat ik die stap ooit zet. Kijk, het is niet mijn bedoeling om met modder te gooien naar de politiek. Ik besef dat politici gebonden zijn aan onnoemelijk veel factoren, er zijn zeker veel politici die hun best doen en goed werk verrichten. De politieke realiteit in België, met verschillende bestuursniveaus en een versnippering van bevoegdheden, maakt het er ook niet makkelijker op. Maar dat mag geen excuus zijn om bij de pakken te blijven te zitten. Ik mis ambitie, er wordt te weinig gezegd: laten we samenwerken om er iets aan te doen. Eerder dan op de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen richt men zich op het nieuws van de dag.Bij Boston Consulting Group hoopt u het beleid mee te kunnen sturen - in de richting van een langetermijnvisie?Klopt. Misschien is mijn keuze voor BCG niet de meest... (zoekt woorden) 'ideale' job naar de buitenwereld toe. Ik denk dat veel mensen zich afvragen waarom ik niet voor Artsen Zonder Grenzen ga werken of een andere grote ngo. Maar ook zij dweilen met de kraan open. Let op, ze verrichten fantastisch werk in Syrië en Afghanistan, maar wat is de oplossing? (droog) Dat de oorlog voorbij is. Bij BCG hoop ik de skills te ontwikkelen om overheden, instellingen van de Verenigde Naties, de Wereldbank, ... te kunnen bijstaan in het veranderen van het systeem. Ik maak mij sterk dat BCG integriteit en werkethos hoog in het vaandel draagt. Want toegegeven, het is enigszins creepy om vast te stellen hoe machtig en invloedrijk consulting firma's zijn. Het wordt ongetwijfeld interessant om te leren hoe ze die invloed vergaren. In die zin is mijn keuze voor BCG ook pragmatisch geweest. In de politiek - moest ik die stap ooit zetten - kom je gegarandeerd in contact met consulting firms. Het is goed om in hun schoenen te hebben gestaan, te weten hoe ze werken.U hebt het allemaal goed berekend.(lacht) Uiteraard ben ik niet over één nacht ijs gegaan. De keuzes die ik vandaag maak zijn het resultaat van een denkproces dat jaren heeft geduurd. Al na de eerste klinische ervaringen tijdens de studie geneeskunde wist ik: ik zal later nooit als specialist werken. Maar ik wilde niet onbesuisd het vak verlaten om vervolgens tot het besef te komen dat ik geen expertise had opgedaan. Wie ben je dan om tegen anderen te zeggen dat het anders moet?Dat neemt niet weg dat ik op een bepaald moment heel erg zoekende was. Ik heb in die periode veel gesproken en overlegd met anderen. Wat me daarbij opviel, is hoe groot het mentaliteitsverschil kan zijn tussen Vlaamse en Amerikaanse professoren (Proesmans volgde een master public health aan Columbia University, nvdr.). In de VS stapt een prof bij wijze van spreken naar je toe, how can I help you? Hier is zulk direct overleg veel minder evident, maar dat heeft me zelf nooit tegengehouden om personen in binnen- en buitenland aan te schrijven van wie ik vond dat ze met interessante dingen bezig waren. Ik heb ook meer dan eens de vraag gesteld: wat lijkt u de beste stap?De klimaatmarsen van het afgelopen jaar hebben veel media-aandacht gekregen, maar electoraal hadden ze weinig impact. Zijn mensen niet bezig met het klimaat?Misschien zijn mensen meer bezig met de dagdagelijkse dingen. Ik heb het privilege gehad om verder te studeren, maar ik besef heel goed dat er mensen zijn die zich eerder zorgen maken over het einde van de maand. Los daarvan denk ik dat onze hersenen er niet voor gemaakt zijn om ons zorgen te maken op lange termijn. Van politici, wiens vak het is om de toekomst van hun land te vrijwaren, verwacht ik dat wel. Nederland, Scandinavië en Costa Rica hebben de omschakeling gemaakt naar hernieuwbare energie. Waarom kan dat hier niet? Neem nu de voorzitter van de grootste politieke partij in België die zegt dat we "moeten geloven in de toekomst en de technologische vooruitgang". Sorry, maar dat is je kiezers een wortel voorhouden. De technologie ís voorhanden om de omschakeling te maken, het is kostenefficiënt, wat houdt hen tegen? Gevestigde belangen? Sterke lobbygroepen?U hamert op het belang van expertise. Pleit u dan voor regeringen van technocraten?Wat mij betreft hoeven ze niet per se de regering te leiden, maar wel op zijn minst de beleidsmakers te adviseren. Zeg nu zelf, een minister die de ene legislatuur bevoegd is voor justitie en de volgende voor volksgezondheid, hoe kan dat nu? Of al die samenvoegsels van domeinen. In Europa hebben we al enkele voorbeelden gezien van minister-experten, in Griekenland en Italië bijvoorbeeld. Vaak zie je echter dat deze politici niet charismatisch of eloquent genoeg zijn om de bevolking mee te krijgen. Op korte termijn, om de krijtlijnen mee helpen uit te zetten, kan dit wel een oplossing zijn. Met Maggie De Block en Koen Geens hebben we de afgelopen legislatuur in zekere zin technocratische ministers gehad, zij hebben in de mate van het mogelijke goed werk verricht. Het lijkt er dus op dat dit idee stilaan toch aan het doorsijpelen is. Ik hoop dat dit de norm wordt.Ziet u zichzelf ooit als minister van Volksgezondheid?(lacht) Ik zou dat wel leuk vinden, ja - ik zou er in ieder geval met veel ambitie aan beginnen.Hebt u nog een boodschap voor collega-artsen?Artsen zouden een goede woordvoerder zijn voor de klimaatbeweging. Door hun klinische ervaringen zijn zij uitermate goed geplaatst om mensen te wijzen op echt tastbare gevolgen van de klimaatverandering. Denk bijvoorbeeld aan onze grootouders, die in de nabije toekomst nog meer hittegolven zullen moeten doorstaan en meer vatbaar zijn om daaraan te overlijden. Of onze kinderen die meer last zullen hebben van allergieën door langere pollenseizoenen. Of het gegeven dat je op vakantie in Griekenland dengue kan oplopen. In tegenstelling tot het VK of de VS, zien we dat soort gezamenlijke oproepen tot klimaatactie vanuit artsenkringen nog veel te weinig in onze media.