Artsen zijn (net als) mensen, ook in crisistijden

Dat zei prof. Geert Meyfroidt op het (online) symposium 'Artsen zijn (net als) mensen, ook in crisistijden'. Afgelopen maand bracht de provinciale raad van de Orde der artsen Vlaams-Brabant & Brussel een panel van huisartsen en een panel van specialisten samen voor een gesprek over de impact van de covidcrisis op hun welbevinden. Ouderenpsychiater Rob Van Buggenhout (UPC KU Leuven) modereerde: hoe zijn de artsen met de verschillende vormen van stress omgegaan? Hoe gaat het nu met hen? Wat kunnen we uit de voorbije periode leren?Wat de huisartsen zeggenHet applaus in het begin van de crisis was vooral voor de mensen in de ziekenhuizen en terecht, zij hebben mensenlevens gered. Maar waar gingen de mensen eerst? Naar de huisarts. Door alles wat we gedaan hebben en door de veerkracht die we getoond hebben, hebben we ervoor gezorgd dat naar schatting 80% van de patiënten zich niet aan spoed heeft aangemeld anders waren de ziekenhuizen nog meer overrompeld. We zijn op dat vlak miskend geweest. Dit is het moment om de huisartsen en kringen te bedanken voor hun ingrijpen in een dramatische situatie.Dr. Martine Huybrechts, huisarts in Wemmel, op de vraag of ze vindt dat ze als huisarts voldoende erkenning heeft gekregen (voor) de afgelopen crisis.**De opdracht en taak van de CRA zijn overschreden in de covidpandemie. Een CRA is een coördinerend en raadgevend arts die in essentie een administratieve functie heeft. Vaccinatie en screening van personeel en bewoners is niet de taak van een CRA. Het is duidelijk geworden dat we de taak en functie van een CRA moeten herbekijken.Dr. Marc Huylebroeck, huisarts in Wemmel, gevraagd naar zijn ervaringen als CRA tijdens de crisis.**In 2006 hadden we (Crataegus platform, nvdr) een nota gemaakt 'Voorbereiding woonzorgcentra op een pandemie'. Dat is toen weggelachen door federale ambtenaren. Dat is toch wel pijnlijk om vast te stellen dat alles wat we nodig hadden -- inclusief beschermingsmateriaal, opleiding... -- daarin stond.Prof. Jan Delepeleire, huisarts, kijkt terug op de covidperiode.**De CRA heeft patiënten moeten verzorgen die niet zijn patiënten zijn en dat zo aan de collega-huisarts moeten communiceren. Het is niet aan de CRA om beslissingen te nemen in de plaats van de huisarts. Nu moest dit wel omdat huisartsen wat buitenspel werden gezet. CRA's moesten buiten hun comfortzone treden. Dr. Marc Huylebroeck.**Lees verder onder de fotoIk ben een vrouw, ik moet nog altijd het huishouden doen. Maar ja, de huishoudster kwam niet meer, de strijkster ook niet... Dus dat moet je zelf zien te runnen. Dat was niet altijd evident.Dr. Martine Huybrechts op de vraag welke impact de covidcrisis had op haar familiaal/privéleven.**Ik heb het moeilijk gehad met het verlies van autonomie. Je hebt een aantal verantwoordelijkheden en normaal kan je keuzes maken. Ten tijde van de crisis had je die keuzes niet. Men belde mij op zaterdag tijdens het paasweekend met opdracht die maandag klaar moest zijn. Prof. Jan De Lepeleire vertelt over de impact van de crisis op zijn gevoelsleven.**Na de eerste golf hebben we met alle betrokken werknemers in het woonzorgcentrum een reflectiemoment gehouden en alle overledenen overlopen. Iedereen kon zijn hart luchten. Dat heb ik enorm geapprecieerd.Dr. Marc Huylebroeck gevraagd naar of en hoe hij steun haalde uit de teamwerking tijdens de crisis.**Op Goede Vrijdag kreeg ik telefoon van een federale ambtenaar. Hij vroeg de adressen van alle CRA's. Niemand had adreslijst, noch op federaal niveau noch op Vlaams, behalve wij (Crataegus-platform nvdr). Ondertussen is dat in orde maar het is toch wel verrassend dat die er niet was.Prof. Jan Delepeleire.**Bij de mensen is de perceptie ontstaan dat je alles per telefoon kan doen. Voorschriftje nodig? We bellen de huisarts of gaan meteen naar de apotheker en de huisarts zal het nadien wel schrijven. Wat als je patiënten met chronische ziekten zoals hypertensie, diabetes niet meer ziet? Onze taak als arts is meer dan voorschriften schrijven. Als de situatie zo blijft, dan gaan we meer complicaties zien van ziekten. Dat is slecht voor de patiënt en slecht voor de maatschappij. Preventie is een belangrijke taak van de huisarts. Dr. Martine Huybrechts becommentarieert de pollvraag wat er in de toekomst met het teleconsult moet gebeuren.**In het verleden hebben we in de provinciale raad artsen op de vingers moeten tikken die een telefonische diagnose gesteld hadden tijdens een wachtdienst. Achteraf bleek het om appendicitis te gaan of een ernstige ziekte. Dr. Marc Huylebroeck.De specialisten aan het woordDe ervaringen op covidafdeling zijn van groot belang geweest voor mijn opleiding. Leren omgaan met DNR-codes, leren communiceren met families en patiënten, leren omgaan met situaties die ik anders niet had meegemaakt.Dr. Sofie Mingneau, aso algemene heelkunde, gevraagd naar hoe zij de covidperiode ervaren heeft.**Het is een beetje een boutade maar we kunnen niet garanderen dat op elk moment de juiste patiënt in het juiste bed is terechtgekomen. We hebben dat ook gezien in verschillen in resultaten tussen verschillende ziekenhuizen/IZ's. Sciensano heeft dit geanalyseerd en statistisch gecorrigeerd op sommige vlakken maar sommige verschillen blijven onverklaard. In de toekomst kunnen we dit niet naast ons neerleggen.Prof. Geert Meyfroidt, intensivist, kijkt terug op de crisis.**Deze pandemie heeft de sterktes en zwaktes van ons gezondheidszorgsysteem getoond. Ondanks vage targets hebben alle ziekenhuizen heel snel en flexibel de neuzen in dezelfde richting gedraaid.Maar het systeem heeft ook zijn zwaktes. Bijvoorbeeld, welke patiënt sturen we naar welk ziekenhuis? De trend naar meer specialisatie is al ingezet maar misschien zou die nog meer en systematischer doorgevoerd moeten worden. Dat kan niet zonder de eerste lijn daarin te betrekken.We moeten evolueren naar een gezondheidszorg van de 21e eeuw. Dat mis ik nu wel en dat bezorgt mij stress, waarom zijn we dat nu nog niet aan het doen? In de herfst komt wellicht een nieuwe covidpiek en dan gaan we weer aan crisismanagement doen. Dat is heel uitputtend voor de mensen die in dit systeem werken.Prof. Geert Meyfroidt.**Veel mensen hadden niet stilgestaan bij de nieuwe situatie en het feit dat intubatie ook een vorm van therapie kan zijn. Sommige patiënten hadden achteraf spijt van eerder gemaakte beslissingen, of de familie was het niet eens. Dat maakte het als behandeld arts soms moeilijk om moreel goed te doen. Dr. Sofie Mingneau gevraagd naar haar leerervaringen met DNR op de covidafdeling.**Zo had ik een patiënt die eerder een DNR2-code had laten bepalen en die nu niet meer wilsbekwaam was. Familie wilde toch graag dat hij op IZ werd opgenomen en geïntubeerd werd. 's Avonds belde de zoon van de patiënt me op, hij had zijn huis laten schatten en kon me een bepaald bedrag aanbieden om die DNR-code te wijzigen. Dat heeft mij als jonge arts morele stress bezorgd: de familie wilde iets anders dan ik kon bieden. Dr. Sofie Mingneau.**Je belt patiënten af, je denkt: ik ga het rustig krijgen. Maar dat is niet zo. Je bent nog bezig in het ziekenhuis, je ziet nog patiënten maar verspreid. Je bent heel inefficiënt met je werk bezig. Af en toe komt daar een spoedpatiënt tussen. Je wordt nog betrokken bij vergaderingen, implementeren van beleid, communicatie naar chirurgische diensten... Het was zeker niet achterover leunen. Dat zorgde zeker voor stress. **Dr. Sebastian Peters vertelt hoe hij de crisis ervaren heeft als orthopedist.**Veel vergaderen slorpt wellicht meer energie op dan gewoon je werk doen?Dr. Rob Van Buggenhout reageert op wat dr. Sebastian Peters zegt.**Dit gaat misschien vreemd klinken maar het werk op de covidafdeling en IZ was bijna ontspannend voor mij. In je covidpak kan niemand je bellen, je bent gewoon bezig met patiënten. De ethiek en uitdagingen die daarbij komen te kijken, dat is onze dagelijkse job en dat doen wij graag, daar hebben we voor gekozen.Er heerste ook een goede teamspirit op de afdeling, die afgesloten was. We gingen 's middags met z'n allen eten: verpleegkundigen, de kuisploeg... We kregen van iedereen eten.Alles daarbuiten was enorm slopend. Ik sliep 3 à 4 uur per nacht. Na mijn shift moest ik vergaderen, protocollen uitschrijven, we zetten ook nog een grote studie op... Dat was geen marathon maar een ultraloop van anderhalf jaar. Ik heb een paar maanden nodig gehad om daarvan te bekomen.Prof. Geert Meyfroidt.** Ik heb niet het gevoel dat ik er al volledig van bekomen ben. Prof. Geert Meyfroidt.**Voor mij was de vierde golf de zwaarste. Je dacht gewapend te zijn met je booster. Je dacht dat de zwaarte van covid grotendeels voorbij was, maar die [vierde golf] heeft toch nog veel mensen gebeten.Dr. Sebastian Peters becommentarieert de pollvraag 'Wat de zwaarste periode van de pandemie' was.**De echte impact van de crisis gaan we al voelen. Verpleegkundigen die weg zijn gegaan en niet zijn teruggekomen. Dat gaan we ook zien bij artsen. Ik merk tijdens vergaderingen dat mensen veel prikkelbaarder zijn. Prof. Geert Meyfroidt. **Er moet een Marshallplan komen voor de gezondheidszorg als we beter uit deze crisis willen komen.Prof. Geert Meyfroidt. **Als al het sociale wegvalt, ben je vatbaarder voor de impact die werk op je heeft. In deze pandemie zijn we ons des te bewuster geworden dat deze problemen zich ook bij assistenten kunnen voordoen en dat we opvangmogelijkheden moeten voorzien.Dr. Sofie Mingneau op de vraag uit het publiek of we lessen moeten trekken wat betreft opvangmogelijkheden voor aso's.**De gewoonlijke aandacht voor het babbeltje, 'hoe gaat het met u?' viel weg. Ook gelaatsuitdrukkingen. Ik weet al twee jaar niet hoe mijn assistenten eruit zien. Ik beeld mij daar een gezicht bij voor. Dat is vreemd om zo te moeten werken. We moeten daar als systeem meer aandacht hebben, zowel bij seniors als juniors. Voor die laatsten moeten we extra zorgen want zij zijn onze toekomst.Prof. Geert Meyfroidt krijgt de bal doorgespeeld van moderator Rob Van Buggenhout.