SARS-CoV-2 en kanker: samen sterk?

De uitbraak van het SARS-CoV-2-virus had en heeft nog steeds een enorme impact op de gezondheidszorg in alle landen. Op klinisch vlak kan een corona-infectie variëren van griepachtige symptomen tot een ernstige longontsteking met orgaanfalen en de dood tot gevolg. Initiële publicaties suggereerden dat kankerpatiënten gevoeliger zijn voor besmetting met het coronavirus. Eens besmet zouden ze ook meer risico lopen op ernstige complicaties. Prof. van Dam benadrukt dat deze data kritisch moeten worden bekeken, omdat het vaak over kleinere studies gaat met methodologische en statistische beperkingen. Eigen onderzoek uitgevoerd in de periode van maart tot mei waarbij Antwerpse kankerpatiënten en zorgverleners werden getest op de aanwezigheid van covid-19- antilichamen, wat wijst op een eerdere besmetting, toonde aan dat kankerpatiënten in verhouding niet significant meer getroffen waren dan anderen. Volgens prof. van Dam kunnen deze resultaten deels verklaard worden door het feit dat kankerpatiënten zich sowieso al beter aan regels houden qua social distancing en hygiëne, uit angst voor infecties. Volgens prof. van Dam mogen we niet alle kankerpatiënten over dezelfde kam scheren. Patiënten met lokaal gevorderde, gemetastaseerde solide en hematologische tumoren hebben een slechtere prognose na een corona-infectie, omdat hun immuunsysteem al sterk verstoord is. Maar dit mag dus niet veralgemeend worden naar alle patiënten met kanker. Dit werd bevestigd in de openSAFELY-studie waarbij de covid-19-gerelateerde sterfgevallen in Britse ziekenhuizen geanalyseerd werden op basis van de elektronische patiëntendossiers van de NHS. Daaruit bleek dat mannelijk geslacht, leeftijd, etniciteit, ongecontroleerde diabetes en obesitas hogere risicofactoren waren voor overlijden als gevolg van SARS-CoV-2 dan kanker. Dit betekent dat in de klinische praktijk bij elke coronapatiënt die nood heeft aan intensieve zorg de verschillende risicofactoren zouden moeten worden afgewogen om een risico/batenanalyse te maken, zeker als de hulpmiddelen beperkt zijn. Waar initieel gedacht werd dat een patiënt met een verleden van kanker een slechte prognose had bij een covid-19-infectie, is dit ondertussen bijgesteld. Ook kankerpatiënten verdienen een plaats op de intensieve zorg indien nodig, aangezien velen van hen een uitstekende prognose hebben op lange termijn, aldus prof. van Dam. Prof. van Dam geeft aan dat de kankerzorg in het UZA werd aangepast sinds het begin van de coronagolf. Zolang er geen vaccin of adequate behandeling van covid-19 beschikbaar is, zal de aanpak erop gericht zijn om het besmettingsgevaar bij kankerpatiënten te minimaliseren, onder andere via social distancing en beschermende maatregelen. Bij patiënten van wie de behandeling al gestart was, wordt indien mogelijk de behandeling verdergezet, met een strikte beperking van het aantal ziekenhuisbezoeken en een maximalisering van de thuiszorg. Hiervoor wordt gebruikgemaakt van de COrona REmeCare Oncology app. Deze app werd voor de coronacrisis al ingezet als monitorsysteem voor thuisopvolging van bijwerkingen en bloedafnames, maar wordt nu ook ingezet als prescreeningstool voor een mogelijke covid-19-infectie. Klachten zoals koorts, hoest en pijn worden op elk moment geregistreerd en geüpload naar een online platform, dat gekoppeld is aan het elektronische patiëntendossier. Bij een temperatuur hoger dan 38,0°C of als er ten minste één verdacht symptoom voor covid-19 wordt gerapporteerd, wordt de patiënt gevraagd om naar het ziekenhuis te komen voor een coronatest. De app maakt geen onderscheid tussen mogelijke covid-19-symptomen en bijwerkingen zoals neutropene koorts en bacteriële infecties. In een recente publicatie rapporteerde prof. van Dam de data van 164 patiënten die een systemische kankerbehandeling kregen. Bij vijf patiënten meldde de app een covid-19-alarm waarvan er drie een formele diagnose van covid-19 kregen. Een patiënt had volgens zijn huisarts een laryngitis en een patiënt testte negatief. Veelbelovende resultaten, waardoor volgens prof. van Dam thuismonitoring in deze coronaperiode zinvol kan ingezet worden om kankerpatiënten te waarschuwen toch tijdig een arts te raadplegen bij alarmerende symptomen. Prof. van Dam betreurt dat de kankerscreening is stilgevallen tijdens de eerste coronagolf en vreest voor 'collateral damage' op lange termijn. Verschillende specialisten hadden hier al voor gewaarschuwd bij het begin van de eerste coronagolf, maar op dat moment was de enige prioriteit van onze overheid om de coronapandemie te bedwingen, benadrukt prof. van Dam. Gelukkig is op dat vlak het tij gekeerd en is er ondertussen meer bewustwording bij de bevolking en in de media over het belang van screening en het verderzetten van kankerbehandelingen. Prof. van Dam hoopt dat het belang ervan ook onderkend blijft tijdens de tweede coronagolf. Referenties: van Dam PA et al. SARS-CoV-2 and cancer: Are they really partners in crime? Cancer Treatment Reviews 2020;89: e102068. van Dam PA et al. High mortality of cancer patients in times of SARS-CoV-2: Do not generalize! Eur J Cancer 2020;138:225-27. Peeters M et al. Prescreening for COVID-19 in patients receiving cancer treatment using a patient-reported outcome platform. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7307523/2020;5(3): e000817.