Gepersonaliseerde broodmaaltijden voor smaak- en slikproblemen bij kankerpatiënten

Smaakverandering en dysfagie bij kankerpatiënten kunnen nadelige gevolgen hebben wat betreft malnutritie, mortaliteit en levenskwaliteit. Dr. Bart Geurden (CFG en Nutritieteam UZA) is samen met chefs gastro-engineering al jaren bezig met het ontwikkelen van gepersonaliseerde broodmaaltijden om malnutritie tegen te gaan.Smaak- en slikproblemenDysgeusie komt voor bij de meeste kankerpatiënten die chemotherapie krijgen en kan leiden tot een vermindering van de voedselinname en gewichtsverlies. Ook dysfagie, met name bij hoofd-halskankerpatiënten, kan snel leiden tot malnutritie. Bij meer dan de helft van deze patiëntengroep is er sprake van blijvende slikstoornissen en smaakveranderingen. Malnutritie kan echter een negatieve impact hebben op de therapiedosis, levensverwachting, sterftekans, wondgenezing en duur van ziekenhuisopnames. "Bij slikproblemen is er bovendien een groot risico op slikpneumonie, dat levensbedreigend kan zijn", zegt dr. Bart Geurden. Tenslotte is er een erg belangrijke impact op de levenskwaliteit.Gepersonaliseerde broodmaaltijdenHet CFG herschikte als eerste gastrologisch onderzoekscentrum het waardepatroon van voedingsinname door te stellen dat lekker eten belangrijker is dan gezond of veilig eten om de voedingsinname te bevorderen. Daarom richt het zich op het lekker maken van eten in de strijd tegen malnutritie. Bij de start van het centrum door Edwig Goossens in 2010 werd een 'smaakkit' ontwikkeld dat toelaat het individueel smaakprofiel te bepalen, en zo recepturen te maken die voor elk individu lekker zouden zijn. "Later zijn we dit gaan toepassen in de gezondheidszorg, met name bij kankerpatiënten met een smaakafwijking. "In 2018 onderzocht het CFG in samenwerking met de Karel de Grote Hogeschool (Antwerpen) hoe gepersonaliseerd 'oncobrood' (brood waar bepaalde smaken aan toegevoegd zijn op basis van het individueel smaakprofiel) een impact kan hebben op de smaakbeleving, kwaliteit van leven en malnutritie van kankerpatiënten met dysgeusie (1, 2). 80% van de interventiegroep (n= 54) vond het oncobrood lekkerder dan gewoon brood en na een follow-up van 1 maand bleef het gemiddelde lichaamsgewicht in deze groep stabiel ten opzichte van de baseline waarden, in tegenstelling tot de controlegroep (n= 58) waar significant gewichtsverlies werd aangetoond. Momenteel wordt het effect van oncobrood in verschillende Vlaamse ziekenhuizen verder onderzocht. Inmiddels loopt vanuit het CFG en met de steun van Stichting tegen Kanker een nieuw project om gepersonaliseerde broodmaaltijden als zelfzorg-tool aan te bieden aan hoofd-halskankerpatiënten met een gecombineerd smaak- en slikprobleem. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met de NKO-dienst van het UZA. "In de praktijk worden gemixte maaltijden aangeboden voor slikproblemen, maar die zijn allesbehalve aangenaam en bevorderen de eetlust niet. Daarom zijn wij gestart met het ontwikkelen van een broodmaaltijd die 'lepelbaar' is, maar nog een bepaalde textuur heeft, omdat dat een welbepaalde ervaring in de mondholte geeft. "Met een slikonderzoek, een tongkrachtmeting en een smaakonderzoek wordt een individueel textuur- en smaakprofiel bepaald, die de basis vormen van het gepersonaliseerd 'lepelbrood' (spoonable bread) dat veilig ingeslikt kan worden. "We bakken het type brood dat de patiënt verkiest, bewerken dat en bezorgen het met de nodige bereidings- en bewaarinstructies, zodat de patiënt of mantelzorger hier zelf mee aan de slag kan. "Met de studie zal de impact op de frequentie van slikincidenten, de smaakbeleving, de levenskwaliteit en de voedingstoestand worden nagegaan. Als we de smaakbeleving kunnen verrijken en tegelijkertijd de slikincidenten kunnen verlagen zal dat ongetwijfeld een impact hebben op de levenskwaliteit."Opleiding chef gastro-engineering In 2013 startte het CFG in samenwerking met de hogeschool Odisee en de hotelschool VTI Leuven een opleiding 'Chef Gastro-engineering', waar chef-koks met ervaring in de gezondheidszorg opgeleid worden in onder meer smaaksturing. "In ziekenhuizen en rusthuizen, waar zich verschillende problemen van voedingsinname presenteren, zoals verlies van eetlust, dysgeusie en dysfagie, wordt vaak voor deze problemen ongeschikte maaltijden geserveerd. Met deze opleiding trachten we chefs in staat te stellen om gepersonaliseerde maaltijden te bereiden als adequaat antwoord op die specifieke problemen omtrent voedselinname. Onder impuls van het CFG wordt er momenteel met Erasmus+ vanuit de Europese commissie gewerkt aan een EU-curriculum voor deze 'broodnodige' opleiding (3).Referenties:(1) Corremans M, et al. Int J Cancer Treat 2021; 4: 19-25.(2)Corremans M, et al. Nursing Open 2021; 00: 1-7.(3-Winters M, et al. IJIC 2022; 22: 7, 1-7.